Blog categorieën

15-10-2024

Bijen en hoornaars in Portugal

Door zijn rijkdom aan nectardragende plantensoorten is Portugal hét land van honing. In de Algarve maken de bijen honing van bloeiende sinaasappel- en johannesbroodbomen, in de Alentejo doe je ’s morgens een lik zonnebloemhoning op je toast, in kustgebieden is het eucalyptus wat de klok slaat, in de hoge(re) berggebieden domineert kastanjehoning en in de lager gelegen berggebieden is het vooral honing van rozemarijn.

In dit gastblogbericht vertelt Lineke over haar eerste twee jaar in Portugal. Hoe vergaat het haar om bijen te houden in een heel ander klimaat en met de aanwezigheid van Europese en Aziatsche hoornaars? Aan het woord is Lineke Steiner. 

April 2022 ben ik naar centraal Portugal verhuisd. Ik ben met lege kasten en al mijn imkermateriaal naar Portugal vertrokken. Bijen houden was daar niet mijn eerste prioriteit dus de kasten stonden netjes opgeslagen in de schuur. Maar nog geen maand later, mei 2022, zagen we ineens een grote zwerm die onze schuur probeerde binnen te komen. Ze hadden natuurlijk onze bijenkasten geroken en wilden graag hun intrek nemen. Dus ik heb de deur en de kast voor ze opengezet en toen hadden we ineens weer bijen. Dat volk deed het goed en heeft de eerste winter, ondanks de Aziatische hoornaar (die een groot nest vlakbij onze kast bleek te hebben, dit zagen we toen de blaadjes van de bomen vielen) goed overleefd. 

Wat ons opviel is dat het volk nog sterker de winter uitkwam dat dat ie de winter inging. Denk eigenlijk dat de zomer hier het zwaarst is voor de bijen. Dan is het zo droog en valt er niets voor ze te halen. Eind september, begin oktober begint het weer te regenen en krijg je hier eigenlijk weer een tweede lente. Alles begint weer te groeien en bloeien en de bijen kunnen dus in de winter ook vaak vliegen en het nodige halen en het volk groeit dus gewoon door.

2023 begon ook goed. Er kwamen twee zwermen van ons volk af die we beiden zelf weer geschept hebben, waarna we dus weer drie volken hadden. Maar ze werden vreselijk lastiggevallen door de AH’s... zo erg dat ze nauwelijks durfden te vliegen. Overdag geen gezoem van de bijen, alleen in de vroege ochtend en late middag durfden ze naar buiten te komen. Ik zat vaak een uurtje naast de kast om alle AH’s met een vliegenmepper dood te slaan zodat de bijen veilig konden vliegen. Ook had ik de standaard vallen hangen die de gemeenten hier elk voorjaar overal ophangen, maar die helpen nauwelijks. Erger nog, die vangen vooral veel hommels... zonde! Ik heb kippengaas voor de vliegplank gehangen, waardoor de bijen in elk geval in de kast veilig waren (want de hoornaars sleurden ook bijen uit de kast) en ook rustig op de vliegplank hun omgeving eerst konden scannen, voordat ze uitvlogen. Maar het hinderde de bijen soms ook bij het snel naar binnen vliegen, dus of het echt helpt, weet ik niet. Maar je probeert wat. 

Helaas heeft het allemaal niet mogen baten en stierven alle drie volken nog voordat de winter goed en wel begonnen was. Ik heb de zwakke volken nog verenigd, wat onverklaarbaar ook weer tot een slachting leidde terwijl ze toch familie waren! Maar het hielp allemaal niet meer. Honing, stuifmeel en broed voldoende, maar te weinig bijen over om alles nog warm te kunnen houden... triest. 

Nu heb ik dus helaas geen bijen meer... ik hoop dat een onverwachte zwerm weer op ons pad komt. 

Voor wat betreft jouw vraag over de varroamijt in Portugal. Wat mij opviel is dat alle middelen die wij in NL gebruiken om de mijten te bestrijden hier niet verkrijgbaar zijn. Dus geen mierenzuur, oxaalzuur, hiveclean/varromed, thymovar etc. Ik heb hier gezocht, maar ik had geen vertrouwen in de middelen die ze hier lokaal verkochten. Bovendien koop je ze zonder enige gebruiksaanwijzing, dus had ik geen idee hoe ik ze moest toepassen. Het was een soort bruine plak? of houten latjes? Geen idee. Met wat ik op internet kon vinden kreeg ik ook het idee dat het vrij agressieve, in EU niet toegelaten middelen waren. Ik heb dus Varroamed uit NL laten opsturen. Verder hebben ze hier net zo veel last van varroamijten als in NL is mijn ervaring. Maar ik selecteer dus niet zoals jij doet en gebruik ook geen kleinere raat of zo. 

De EH zie ik hier zeker ook en die hangen ook wel voor de bijenkasten. Maar af en toe een enkeling.. niet zoals de hoornaars die met velen continu om de kasten zwermen. De hoornaars zwermen trouwens ook om belangrijke drachtbronnen zoals klimop om de bijen daar op te wachten, dus alleen maatregelen om de kast helpen zeker niet. Ook heb ik hoornaars bij wespennesten zien waken. 

Vorig jaar heb ik nog een nieuwe hoornaar val gekocht. Deze (https://www.beevital.com/velutina-trap) is selectief en vangt alleen de AH. Maar helaas heb ik hem nog niet echt kunnen toepassen omdat ik geen bijen meer heb. Want geen bijen betekent ook geen hoornaars. Heb er dit jaar bijna geen gezien en ook niets gevangen. Alleen een paar EH’s, maar die heb ik weer vrijgelaten. Een Duitse collega imker bij mij in de buurt had vorig jaar wel 10 volken en harpen dwars tussen alle kasten geplaatst en vele vallen rondom opgehangen (die dus gevuld waren met dode hommels). Maar zijn volken werden ook geteisterd door AH’s. Voor de winter heeft hij ze ook allemaal moeten ruimen. Hij heeft het opgegeven. Verder ken ik hier geen imkers, maar ik hoor in de biologische winkel hier dat de imker die aan hun levert het ook erg lastig heeft met de AH’’s. 

April beginnen de koninginnen van de AH hier met hun eerste nestjes. Denk dat zo in mei de hoornaars de bijen beginnen lastig te vallen. En dan zeker tot eind oktober doorgaan. Alles hangt af van het weer natuurlijk. En ik zit in centraal Portugal waar het vanaf half oktober begint met regenen. In het zuiden zal het hoornaarseizoen nog wel wat langer zijn. En in het noorden, in de bergen, kennen ze winters vergelijkbaar met NL. 

In het algemeen is mijn beeld dat de AH hier in Portugal een groot probleem is voor de bijen. Dit komt ook doordat de overheid hier niet adequaat optreedt. Ze hangen in het voorjaar wel vallen op, maar die zijn niet selectief en ik heb er altijd alleen maar hommels in zien zitten. Nog nooit ook maar 1 AH. Dus volgens mij helpen die vallen niet. Ook heb ik dat nest dat bij ons in de buurt zat direct gemeld. Maar het kostte de nodige moeite om ze zover te krijgen het nest te vernietigen. 

Dus ik volg met interesse hoe het zich in NL gaat ontwikkelen en ik hoop dat er een goede methode komt om ze te bestrijden. Zou mooi zijn als er een (snel afbreekbaar) gif komt wat ze meenemen naar hun nest, waardoor hun hele nest sterft. Anders blijft het dweilen met de kraan open. Natuurlijk probeer ik natuurlijk het voorjaar de koninginnen te pakken te krijgen, maar dat wil dus nog niet echt lukken.

Gastblogger Lineke Steinen uit Portugal

Note van Ben de Blogger: het bijzondere klimaat met een rijke dracht in het voorjaar en een zeer droge drachtarme zomer, gevolgd door een rijke en zeer laat doorgaande dracht in de nazomer heeft zeker zijn invloed op de varroareproductie en de lange en vroege aanwezigheid van Aziatsiche hoornaars. De volken kunnen sterk verzwakt raken door de grote aantallen varroamijten en daardoor ten prooi vallen aan de hoornaars. Een aangepaste bedrijfsmethode zal hiervoor wellicht de oplossing zijn. 

 

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • JP Slootmans

    15-10-2024 om 11:35

    Hallo Ben, misschien kan je Lineke een link over de Koldo-val sturen, echter uw blog laat geen links toe in het bericht. Te zien op youtube met referentie /watch?v=TpoqzfesohU of opzoeken op het internet: Koldo Girona

  • Lineke

    15-10-2024 om 13:00

    Ik lees mee. Dank voor de tip JP Slootmans. Ik zal er zeker naar kijken.

  • Roel

    15-10-2024 om 13:22

    Sprak ook onlangs wat imkers in Portugal. 2 gaven aan de electrische harp te gebruiken en dit voor HUN volken wel verlichting gaf.
    Hier in NL zie ik helaas de ontkenning van de AH, immers men wordt pas actief als ze voor de kasten hangen !!
    Net zoals de AH's collectief de kasten belagen, moeten wij imkers zich minimaal aansluiten bij een zoekgroep.
    Niets doen .... Tja in nov zie je de nesten wellicht wel; te laat en wellicht niet eens budget voor verwijdering.

    Dag Roel, onze focus moet vooral liggen op het voorjaar en de primaire nesten. Je moet het vestigen in de kiem smoren. In de nazomer inderdaad gezellig met lokale zoekgroepen aan de gang. Hier was vorige week 1 melding op 1 km afstand, direct de AH-val en een wiekpot ververst. Maar het blijft stil rond de vallen. Groet, Ben

  • Erik

    16-10-2024 om 07:55

    Nou dan staat ons heel wat te wachten, dit gelezen te hebben.. Portugal zal ongeveer een jaar of tien tot vijftien jaar op ons voorlopen. Als hier geen oplossing voor komt met een bepaald soort gif, en als we met de stofzuigertje de nesten van de AH blijven ruimen, zal de imkerij ten dode op zijn geschreven in Nederland.

    Ha Erik, niet zo somberen. Het houden van bijen is nog steeds in volle gang in Spanje en Italië. Daarnaast zijn er toch grote klimatologische verschillen met Noord Europa. We zitten aan de noordgrens van het verspreidingsgebied van de AH. Groet, Ben

  • Jesse

    16-10-2024 om 15:47

    In de nieuwsbrief van de bestuivingscommissie lees ik het volgende:
    De aanwezigheid van de Aziatische hoornaar in ons land is bekend. Ondanks alle inspanningen, de nesten op te sporen en vernietigen, is de realiteit dat we er mee zullen moeten leren leven.
    Tijdens de bestuivingscursus van De Vereinigung der Bestäubungsimker in
    Deutschland E.V., is aan de deelnemers gevraagd hoe men in Duitsland met
    deze hoornaar omgaat. Het antwoord van de Duitse imkers is dat men in de
    zomer weinig hinder heeft, er is voldoende aanwas van jonge bijen. Het pro-
    bleem begint in de herfst, als de bijenvolken ingewinterd zijn en de bijen de
    wintertros ingaan. Dan wordt het kouder en verdedigen de bijen de vliegope-
    ning niet meer. De hoornaars die er dan nog zijn, kunnen de kast binnendringen en onrust veroorzaken. Door voor de vliegopening een stukje koninginnenrooster te plaatsen, kunnen de hoornaars niet meer de kast binnendringen. Aangeraden wordt dit pas te doen als het nodig is en er geen stuifmeel gehaald wordt. Door het rooster verliezen bijen het stuifmeel.
    Graag je visie hierop, Ben. Dan zou een muizenrooster toch ook kunnen volstaan? Groet,

    Ha Jesse, ik deel de mening van de Duitse imkers dat de hoornaars pas echt lastig worden wanneer het actieve drachtseizoen van onze honingbij al voorbij is. Vooral in september en oktober zullen ze op koudere dagen via de vliegopening de kast proberen binnen te dringen, net als overigens de andere gewone wespen. Met 5 mm gaas kunnen we de hoornaars denk ik wel buiten houden. Een betere optie zou zijn een ronde vliegopening 15 cm hoger dan zoals nu omdat de bijen daar de tros kunnen verdedigen. Op de bodem bij de traditionele opening zitten bij kouder weer namelijk geen bijen. Dat hadden de korfimkers lang geleden al goed in de gaten. Groet, Ben

  • Jesse

    16-10-2024 om 16:55

    Bedankt Ben, dit heb je inderdaad al eerder benoemd. Als iemand een manier weet om een ronde vliegopening te maken in een Segeberger kast zonder deze te beschadigen hoor ik dit graag. Heeft iemand met een kunststof cq styroporkast al ervaring opgedaan met het maken van een ronde opening?
    Groet,

    Ha Jesse, ik denk dat je een ronde gaten houtzaag op de boormachine kunt gebruiken. Maar eerst een pvc buis met een diameter van ongeveer 4,5 cm kopen, daarop de gatenzaag afstemmen. Met styropor reparatie kit pvc vastzetten en glad afwerken. Daarna bijschilderen. Groet, Ben

  • Xander Pikaar

    16-10-2024 om 20:14

    En dan las ik laatst een artikel van een boswachter van Natuurmonumenten die verweerde dat de AH helemaal geen probleem is. En ook niet aggressief... Dus ziet zij geen enkele reden om de AH te bestrijden.

    Dag Xander, zolang het nest niet verstoord wordt, zullen de hoornaars niet agressief worden. Ze eten wel veel, omdat ze met zo velen zijn. Daarom eten ze ook vaker de meest voorkomende insecten.
    Groet, Ben

  • Mieke

    16-10-2024 om 21:14

    Hallo Ben, dank voor het plaatsen van dit verhaal van uw gastblogger. Ik imker nu sinds juni in Noord-Spanje en ben zeer geïnteresseerd hoe andere imkers in het zuiden het doen. Ik heb 5 volken meegenomen uit Nederland en die doen het vooralsnog goed. Tot begin oktober waren er wel hoornaars, maar altijd één tegelijk. Nu zwermen er soms 4 a 5 tegelijk rond de kasten. Het lijkt of ze nog voor de winter flink roven om hun nest te voeden. Ik loop meermaals naar de kasten en mep de hoornaars dood, maar het blijft dweilen met de kraan open. Ik merk sinds oktober ook ander gedrag van de bijen. Zeer onrustig op de vliegplank, lijf omhoog en iedere bij die thuiskomt reageren ze op. Heel alert dus. Ook zijn ze erg stekerig geworden. Maar dat is waarschijnlijk een natuurlijk afweermechanisme. Vallen helpen inderdaad niet, stukje vlees of trappit, ik ving alleen mijn eigen bijen. Op zich zijn de volken nog goed op sterkte, de laatste gevangen zwerm doet het zelfs uitmuntend en is hier enorm gegroeid. De tijd zal leren hoe het verder gaat. Groet Mieke

    Ha Mieke, bedankt voor je verslag. Misschien kun je ons over een maand weer een update geven. Ik denk dat de bijenvolken, die zich het beste weren tegen de hoornaars zich het beste aanpassen aan de omstandigheden en overleven. Het verdedigen op de vliegplank zie ik hier ook gebeuren bij sommige volken. Die hebben de juiste genen of leren het snelste. Wanneer de hoornaars nog meer komen, trekken de bijen zich terug en stoppen met vliegen in de middaguren. Een slim adaptief gedrag van onze bijen. Niks verlamming, gewoon aangepast gedrag, zodat de hoornaars het nakijken hebben. Groet, Ben

  • Mieke

    17-10-2024 om 11:38

    Hallo Ben, door de warmte hier (20-22gr) zitten de bijen, ondanks de hoornaars, nog vol op de plank. Voor mijn gevoel zelfs meer dan normaal. Ook zitten ze met groepen verdeeld op de houten pallet waar de bakken op staan, lager dus.
    Ik laat af en toe en halfdode hoornaar op de plank vallen om te zien hoe ze reageren. Die wordt meteen ingebald, kwestie van seconden. Op dit moment hebben de hoornaars nog geen schijn van kans om op de plank te landen, laat staan binnen te komen. Is ook niet nodig want de bijen vliegen nog volop. Groet Mieke

    Ha Mieke, je laat direct het grote verschil in klimaat zien tussen Spanje/Portugal/Italië en Nederland. Hier gemiddelde temperaturen van 15 a 16 graden en bij jullie 22 graden en zomers warm. Ik hoop dat je ook kan bevestigen dat je bijen wel degelijk Aziatische hoornaars inballen en laten stikken. Dat verdedigingsgedrag moet je echt zuinig op zijn, want dat is in sommige lijnen genetisch verankerd. Dus op selecteren! Groet, Ben

  • Henk

    17-10-2024 om 23:18

    Ook ik heb afgelopen voorjaar in Portugal met beroepsimkers gesproken en naast schade door bosbranden was de AH de oorzaak van grote verliezen. Eén imker vertelde op basis van eigen observatie dat de AH's voor een kast bleven 'hooveren' (ze losten elkaar af) waardoor de bijen niet durften uit te vliegen. Door gebrek aan water (koeling!!) stort zo'n volk snel in. De AH's testten de conditie van het volk door gerereld op de vliegplank te landen. Was het volk zo verzwakt dat er geen weerstand werd geboden dan drongen ze massaal de kast binnen en was het volk binnen een uur van bijen en broed beroofd. De AH nesten werden daar ook onder de grond gevonden wat opsporen erg bemoeilijkte. De overheid deed weinig voor de imkers en er was een stille hoop dat de AH's ook schade aan economisch belangrijker sectoren gaan aanrichten zodat er echt met de bestrijding zou worden begonnen. Geen vrolijk verhaal.....

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht