Blog categorieën

09-01-2025

Bijen logica

Terwijl de sneeuw op de hazelaartakken smelt, zijn ook de eerste bloeiende aren al zichtbaar aan deze windbestuiver. Over ruim een maand volgen de Elzen, die op windstille zonnige dagen goed bevlogen kunnen worden door onze honingbijen.

Gistermorgen keek ik uit nieuwsgierigheid naar de deels dichtgedraaide ronde RVS-vliegopeningen op een Topkast. De ronde opening van 38 mm, die op eenderde van de bovenkant zit, is voor tweederde afgesloten met kithars of beter gezegd propolis. Het is wonderlijk dat de bijen zelfs een opening van rond 38 mm nog te groot vinden in herfst en winter en deze voor meer de helft weer afsluiten.

Op de eerste foto zie je de propolisverkleining en op de tweede foto het eerste raam dat blijkbaar ook gepropoliseerd is. Het zou ook bijenbrood kunnen zijn. Omdat de opening ter hoogte zit van de bijentros kunnen bijen ook direct vanuit het volk werken aan de toegangspoort tot het volk. De merkwaardige plaats van die 40 cm lange vliegopening in de bodem van de meeste kasten zit zo ver verwijderd van het eigenlijke bijenvolk, dat alleen de overmatig sterke volken in staat zijn de horizontale opening te verkleinen met hars. Soms kom je in de hoeken van de horizontale vliegopening wel eens propoliswandjes tegen ter verkleining van de opening. Blijkbaar heeft men bij de conversie van boomnestholte naar korf nog wel gekeken naar de plaats van de ingang, maar bij de omzetting van de ronde of vierkante korf naar de houten kasten heeft de doelmatigheid van de timmerman het gewonnen van onze bijen en is de opening verplaatst naar de bodem. De vliegopening beneden is vooral in augustus, september en oktober wanneer wespen en hoornaars hun predatie-hoogtepunt bereiken heel slecht verdedigbaar voor onze - in die periode krimpende - bijenvolken. Wellicht toch goed dat we zowel met het imkeren als met onze bijenkasten meebewegen met de veranderde omstandigheden.

Dit geldt ook voor het imkeren met de aanwezigheid van de varroamijten/virussen. Een aangepaste manier van imkeren kan ook helpen de voortplanting van deze parasiet tegen te werken. Daarover zal ik komend seizoen weer met nieuwe suggesties komen. Door middel van broedonderzoek wil ik tevens bewijzen dat dergelijke hulpmiddelen werken. Voor teelt en selectie - ongeacht het bijenras - heb ik al vaker gepleit. Selectie en koninginnenteelt kan overigens ook heel goed met de lokaal aanwezige bijen. Dat selectie bijdraagt blijkt uit het broedonderzoek van een volledig verdwenen volk met een kado gekregen koningin zonder VSH/SMR-eigenschappen. Dit volk was overigens al ruim een maand geleden verdwenen. Gisteren vond ik eindelijk tijd om de kast en restanten van het volk goed te bekijken. Er bleven slechts een twintigtal bijen inclusief de gemerkte koningin achter op de bodem. Deze houten kast was voorzien van een ronde vliegopening op eenderde van de bovenkant van de kast. De duizenden bijen zijn dus levend de kast uitgetrokken, anders hadden ze dood op de bodem gelegen. In augustus plaatste ik nog een opmerking op de kastkaart tijdens mijn laatste controle: "sterk volk, mooi broednest". Het wintervoer was nu nog aanwezig, evenals een grote voorraad bijenbrood in allerlei kleuren. Blijkbaar door een mooi divers aanbod van drachtplanten.

Klikken op de foto's.

Volgens een recentelijk verschenen onderzoek gaat er in deze laatste generatie winterbijen - vanwege virusstress (via de mijten) - iets fundamenteels mis in de opbouw van de eiwitreserves en het juvenielhormoon. De bijen schijnen al een week na hun geboorte de kast te verlaten en zo verlaat de hele bijenmassa in een paar weken tijd de kast. In deze periode lopen de kortlevende zomerbijen op hun laatste benen en ook zij verdwijnen uit het volk. Een restantje bijen blijft nog aanwezig rond de koningin, die uiteindelijk ook door kou omkomt en op de bodem beland. Soms tref je haar nog met wat bijen aan op een raam met restanten dood broed. Het gesloten broed van dit volk heb ik onder een stereomicroscoop onderzocht. Het kostte weinig tijd om besmette cellen te vinden. Vijftig procent van dit laatste broed was besmet met mijten. Het is duidelijk dat dit volk niet opgewassen was tegen de virusdruk die de mijten geïnjecteerd hadden in de poppen. Vaker ervaar ik sterfte van bijenvolken waarbij de VSH/SMR-eigenschappen in de tweede of derde generatie verwaterd zijn of waarbij de volken geen tollerantie kennen tegen het DWV-virus. Gelukkig blijft mijn wintersterfte nog steeds onder de landelijke sterftecijfers. Dat geeft weer optimisme voor de toekomst.

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • Astrid Schoots

    09-01-2025 om 16:28

    Weer een inspirerend verhaal. Ik kan hier geen foto's plaatsen, maar ik heb bijna exact dezelfde foto van een half dichtgekit hoog rond vlieggat. Eerst kon ik nog enigszins op het gepropoliseerde 1e broedraam kijken, later werd dat zicht helemaal ontnomen door nog een 2e propolisgordijntje!

    Dank je Astrid. Geweldig inspirerende beestjes! Groet, Ben

  • GerdP

    09-01-2025 om 17:02

    Beste Ben, vraagje over het microscopisch onderzoek.
    Waar kijk je nu precies naar om bewijzen dat varroa de oorzaak van het verloren gaan is. ?

    Dag Gert, volken met voldoende mijtenhygiene en/of volken die de juiste mijtenbehandeling hebben ondergaan, hebben in de regel minder dan 5% besmette broedcellen of mijten op de bijen. In dit verdwenen volk waren nog ruim duizend gesloten broedcellen aanwezig. Daarvan heb ik er een aantal geopend en de poppen heb ik uitgenomen en microscopisch bekeken evenals de celinhoud. Het bleek dat 1 op de 2 cellen was besmet en daarmee is het klip en klaar dat de virussen het verwoestende werk gedaan hebben. Groet, Ben

  • Maarten van der Grinten

    09-01-2025 om 18:38

    Hallo Ben,
    Je schrijft: "Omdat de opening ter hoogte zit van de bijentros kunnen bijen ook direct vanuit het volk werken aan de toegangspoort tot het volk."
    Zou het niet kunnen zijn dat de bijen de uitgang kleiner maken omdat de uitgang ter hoogte van de tros zit en daardoor teveel koude op de tros toelaat? Bij de ingang aan de onderkant, de rechthoekige spleet, verkleinen we in het najaar. Misschien toch een betere oplossing?

    Ha Maarten, inderdaad sluiten ze de opening om koude wind te blokkeren. Maar een andere reden is de verdediging van het volk in september en oktober. Vrijwel iedereen ziet met welk gemak wespen de bijenkasten in de vroege ochtend binnen dringen via de onderste vliegopening. Op bewolkte dagen met 10 graden gebeurt dit ook in de middag. De bijen verdedigen de onderste vliegopening niet met kouder weer. Ze trekken zich terug tussen de raten. Dit is niet geval bij een opening die hoger in de voorwand zit.
    Dat maakt een essentieel verschil in predatie door vooral Aziatische hoornaars bij iets minder sterke volken. Groet, Ben

  • Werry

    09-01-2025 om 18:57

    Beste Ben, mijn grootste volk (begin september 20 ramen goed bezet) was 2 maand geleden weg. Geen dode bijen op de bodem of op de raten.
    Zal ook eens broed open peuteren om te kijken naar de varroa besmetting.
    Mijn vraag is wat doe ik nu met de ramen? Nog veel voer zelfs 2 vol met honing. Op de meeste ramen is een witte schimmel waas te zien. In de kliko ermee? Of kan ik die gebruiken bij de volken die in het voor jaar weinig voer hebben?

    Dag Werry, met een 5x vergroting en een led lampje kun je zowel de poppen als de celinhoud bekijken. Met een puntige pincet peuter je de poppen aan de kop eruit. Je bent zo klaar bij een hoge besmetting, want 1 op 2 of 1 op 3 is een makkelijke score.

    De ramen zonder broed - ook met die witgrijze waas - zijn straks weer goed te gebruiken bij volken met tekorten of bij vegers en broedafleggers. Ramen met broed erin uitsnijden en de raat in de kliko gooien. Laat eens weten of het broedonderzoek gelukt is. Groet, Ben

  • AnneMarie Meulenberg

    09-01-2025 om 22:41

    Hoi Ben, ik werk met combikasten, broed en honingkamer samen. Zou ik die onderaan dicht kunnen maken en op tweederde hoogte een rond gat boren? Zou dat beter zijn voor de bijtjes?
    Groet AnneMarie

    Ha AnneMarie, je moet vooraf eens goed kijken naar de constructie van de voorwand van de bk, soms is die dubbelwandig en dan wordt het lastig. Het idee hangt vooral samen met de oprukkende Aziatische hoornaars en de verdediging van de vliegppening. Bewaar het idee nog even tot het moment dat je last krijgt van de AH'S.
    Groet, Ben

  • Rob W. le Mair

    10-01-2025 om 13:55

    Annemarie : In zo'n dubbele wand kan je een pijpje lijmen, zodat de bijen niet in de holle ruimte tussen de dubbele wand kunnen komen. Rob.

  • Mathijs

    11-01-2025 om 20:45

    Ik wil hier mijn ervaring delen met medelezers van de blog. Ik heb in al mijn grote kasten een rond vlieggat van 42 mm op warmbouw op 1/3 van de bovenkant in het midden. Zelden is 1 vlieggat te weinig, enkel als je er voor staat en in de bijen werkt of het topdrukte is van jonge invliegende bijen is het even dringen. Maar wat mij vooral opvalt is dat bijen veel sneller in en uitvliegen. Alsof ze bij een vliegplank een landing moeten maken en bij vertrek een start, en hier gewoon in en uit vliegen. Misschien wel vergelijkbaar met een verschil tussen vliegtuig en helikopter. Gedurende het bijenseizoen zitten er altijd bijen voor het vlieggat en geef ik indringers geen kans. Ik hoop dat het snelle in en uit vliegen helpt tegen AH omdat bijen minder hangen en moeilijker te vangen zijn. Het eerste raam wordt of niks mee gedaan of stuifmeel in gestoken, daar zitten vaak ook de darren. Vaak wordt er ook een gat doorheen geknaagd en eind seizoen wordt er vaak een tunnel van propolis gemaakt, dat er nog maar 1 bij gelijk in en uit kunnen.
    Ik ga voor de toekomst ook ronde vlieggaten maken bij 6 ramers, dan wel op koudbouw.

  • Roel

    22-01-2025 om 08:43

    Goedemorgen Ben,

    Een vraag welke hierboven al iets aangestipt werd, als ik een rond vlieggat maak in een spaarkast, koudbouw, zal dat goed gaan of blaast dan de wind/trek teveel tussen de ramen? In de zomer zal dit niet zoveel uitmaken maar tijdens de rustperiode is dit niet wenselijk lijkt me. Heb je dit zelf al eens toegepast?

    Groeten Roel

    Ha Roel, ik heb meerdere dadantkasten in koudbouw met een rond vlieggat en ook 5 spaarkasten in warmbouw met rond vlieggat en dat lijkt geen negatief effect te hebben in de winter. Ik sluit de ronde openingen wel steeds verder af in herfst en winter. Ze staan nu op een kier van 6 a 7 mm. Pas als er weer goed gevlogen wordt gaan ze verder open. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht