In de onderstaande video zie je een volk dat ontstaan is in mei 2023. De moer in dit volk is een nakomeling van een VSH-koningin van Arista Bee Research. De oorspronkelijke basis voor deze lijn stamt uit Rusland. De Primorskibij is een ondersoort die al vele decennia samengeleefd heeft met de varroamijt. De Primorskibij heeft hierdoor een natuurlijke resistentie tegen de varroamijt ontwikkeld, waardoor mijten en bijen elkaar niet meer het leven zodanig zuur maakten dat de een ten onder gaat aan de ander of andersom. Eind vorige eeuw zijn Primorskikoninginnen vanuit Rusland geimporteerd in Amerika en daar opgenomen in een teelt- en selectieprogramma van de overheid. Aldaar ontdekte onderzoekers waaronder John Harbo dat deze bijen met mijten besmet broed konder traceren en opruimen. Men noemde dat Supressed Mite Reproduction (SMR) later omgedoopt tot Varroa Sentieve Hygiene (VSH).
Via de Luxemburgse Buckfastteler (hij had voorheen Carnicabijen) Paul Jungels is het sperma van de darren van deze Primorskibij in zijn Buckfastlijnen ingekruisd. Paul is in samenwerking met Arista Bee Research (ABR) verder gegaan met de teelt van VSH-lijnen. In 2019 deed ik een project samen met BartJan Fernhout van ABR om te onderzoeken of VSH positief wordt beinvloed door kleine cellen. Alhoewel dit niet bleek uit het onderzoek vond ik later na afloop van het VSH-onderzoek in de herfst wel veel minder mijten in de volken met kleine cellen. Blijkbaar werd er niet extra hard geruimd in de volken met kleine cellen, maar werd de voortplanting blijkbaar afgeremd en werden de mijtenpopulaties minder omvangrijk. Op grond hiervan heb ik het gebruik van kleine cellen gecontinueerd en zitten al mijn volken sinds 2019 op 4,9 mm raat.
Omdat open broed de bakermat is van de varroamijt heeft de mijt zintuiglijke sensoren om dikke vette larven op te sporen. Dat kan op basis van geur en warmte, want ogen heeft een mijt niet. Zodra een mijt een cel tegenkomt die herkenbaar is aan de juiste geur en/of warmte van de larf, stapt de mijt over om zich voor te bereiden voor haar voortplanting. Het is begrijpelijk dat grote broednesten meer kansen bieden aan de varroamijten, ze zullen sneller de juiste larf weten te vinden. Darrenlarven voldoen eerder aan de noodzakelijke geurdrempelwaarden van de mijt omdat ze groter zijn en dus meer geur en warmte afgeven.
Dubbele broedkamers met grote broednesten spelen de mijt dus in de kaart, hetzelfde geldt voor de aanwezigheid van veel darrenbroed. De broednesttemperatuur is een andere factor. Grote broednesten verdeeld over twee bakken zijn tijdens koudere dagen of nachten slechter op de gewenste 35 graden te houden. Vooral de buitenkant kan daardoor iets in afkoelen, hetgeen opgevangen wordt door een iets langere broedduur (lees het onderzoek van Hayo Velthuis en Bernhard Kraus). Daar profiteren de mijtenkinderen weer van, de mijtengezinnen brengen dan meer volwassen mijten voort.
Kortom er zijn dus meer factoren, die de mijtenvoortplanting reduceren. Al deze factoren samen in combinatie met geselecteerde SMR/VSH-bijen leveren de perfecte combinatie op om bijenvolken onbehandeld te kunnen houden. Een voorbeeld zie je in de onderstaande video. In 2023 en 2024 kon ik geen mijten vinden in het broed van dit volk. Het volk had in die jaren een raszuivere koningin. In 2025 is er een wissel geweest naar een dochter (F!), die op de eigen bijenstand is bevrucht. Vanmiddag vond ik 2% mijtenbesmetting in het broed, nog steeds een laag percentage voor eind augustus en een prima uitgangspunt om onbehandeld te overleven en goed te presteren, zoals blijkt uit mijn imkerpraktijk.
Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent koninginnenteelt
