Blog categorieën

13-09-2021

De mijtbesmetting in bijenvolken

Uit het uitblijven van blogreakties bij berichten over mijten begrijp ik dat de varroamijt wellicht niet de meeste interesse heeft bij imkers. Toch kan niemand eronder uit, iedereen heeft bijen en mijten en het mijten/virus complex kan desastreuze gevolgen hebben. Vandaar toch dit stukje voorlichting over mijten.

De mijtbesmetting in bijenvolken kun je op drie verschillende manieren meten. De combinatie van deze metingen geeft de meest betrouwbare uitslag. Toch zijn de losse elementen ook voldoende om de volken en hun omgang met mijten te beoordelen. Hoe kun je de besmetting meten?

1. De mijten verkeren in de foretische fase, waarbij ze meeliften op met name de voedsterbijen of in de reproductiefase, waarbij ze zich voortplanten in het gesloten broed. De mijten in de foretische fase kun je meten door een monster van 200 of 300 bijen te nemen en deze mijten met de poedersuiker- of alcoholschudmethode te lossen van de bijen en deze vervolgens te tellen. 

Bijeninstituten in Duitsland hanteren een bovengrens van 3% mijtbesmetting als toelaatbare norm. Proefondervindelijk heb ik vanaf 2017 vastgesteld dat volken met een besmetting gemeten in september van minder dan 10% goed kunnen overleven, mits er geen sprake is van een virulente besmetting van het DWV-virus. Mijn gemiddelde meting van deze week was 4,1% (N=6) en van vorig jaar 6,5% (N=4).  Het volk 18-04 had in 2019 een besmetting van 5%, in 2020 13% en dit jaar 2021 1%. Dit volk is nooit behandeld. De grootste impact in 2021 had blijkbaar een broedstop ten behoeve van de koninginnenteelt.

Ook in andere volken blijkt dit een uitstekende natuurlijke methode te zijn om de mijtenpopulatie sterk terug te dringen tot een beheersbaar en ongevaarlijk nivo. De methode om een broedstop toe te passen zou eigenlijk breder beproefd moeten worden op dit effect. 

In mijn langst onbehandelde volk op 4,9 mm cellen (inmiddels in het zesde levensjaar) was de mijtenbesmetting op de bijen per 6 september jl 5%. In dit volk is geen broedstop geweest en er is geen broed afgenomen dit jaar. 

2. De reproducerende mijten in het broed kun je tellen via broedonderzoek. Indien je daarin het ruimgedrag van de bijen (Varroa Sensitieve Hygiene) wil meenemen, moet je uitsluitend poppen met paarse of zwarte ogen onderzoeken. Ben je alleen geinteresseerd in de mijtbesmetting in het gesloten broed dan kun je alle cellen openen. In het broed dat ik vanmiddag onderzocht (zie foto's) waren er al 10 van de 115 cellen door de bijen zelf geopend (uncapping) door middel van een kleinere of grotere opening in de verzegeling (zie eerste foto). In 50% van deze geopende cellen trof ik incomplete mijtenfamiles aan. De bijen hadden dus opruiming gehouden onder de mijten. Ook twee gesloten cellen met wasmotlarfpoep waren geopend waarschijnlijk vanwege de afwijkende geur. 

Van de 115 onderzochte broedcellen waren er 12 besmet met mijten, 50% hiervan bevatte een gewone mijtenfamilie bestaande uit moeder, zoon en dochters. Het broed is dus voor ruim 10% besmet. Bij een ander onderzoek was dit 3%. In mijtresistente volken blijft de mijtbesmeting van het broed onder de 20%. In mijtgevoelige volken stijgt deze vanaf 30 tot 100% bij een totale ineenstorting. 

3. De mijten, die van nature op de schuiflade vallen. Vooral vanuit de reproducerende fase vallen er veel mijten dood of bijna dood op de schuiflade. Eind augustus begint het broednest fors te krimpen en blijken de mijten uit het laatste broed blijkbaar minder levensvatbaar te zijn. Het kan ook zijn dat de parasiet net als zijn gastheer een kleinere overwinteringspopulatie probeert aan te houden, de mijt heeft zich evolutionair aangepast aan zijn gastheer. Het heeft voor de mijt namelijk geen zin om zijn gastheer om zeep te helpen, want dan gaat de mijt zelf ook ten gronde.  

Er is natuurlijk ook een schaarste aan open broed, waardoor instappen steeds lastiger wordt. Uiteraard treedt er ook een veroudering op van de mijtenpopulatie. De schade aan het laatste broed wordt wel ernstiger vanwege het meervoudige instappen van mijten. Hierbij kunnen levensloze bijen met verkorte achterlijven ontstaan. Na het tweede nestje van een moedermijt met eitjes is het beste van de mijt er wel vanaf en zijn de mijten bejaard en onvruchtbaar. Vandaar de toenemende mijtenval in september en oktober. In november houdt in Nederland de mijtenval zo'n beetje op en nadert het nulpunt.  Blijft de natuurlijke mijtenval onder de 5 mijten per dag in september dan zit je nog aan de veilige kant. Tussen 5 en 10 is het goed om de mijtenval permanent te monitoren. 

Houd in de gaten dat er in de vier weken na de zomerbehandeling geen sprake is van een natuurlijke mijtenval. De mijtenval blijft ongeveer vier weken verhoogd door het effect van het bestrijdingsmiddel. 

 Aangezien ik mijn kleine cellen volken niet meer behandel, komt mijn mijtenval bij een enkel groot volk boven de 10 per dag uit. Dit heeft in de afgelopen jaren alleen in zeer uitzonderlijke gevallen bij extreme mijtenval van > 100 mijten per dag geleid tot uitval. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt

 

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • Susanne

    13-09-2021 om 11:33

    Dank je wel weer voor je uitleg, Ben. Vindt het fantastisch dat je dit doet en ons zo ook helpt met uitleg!

  • Maurits Tax

    13-09-2021 om 12:06

    Beste Ben,
    Dank voor je interessante blog. Er hangt wat mij betreft weer een vraagje aan: wat is feitelijk het effect van 'uncapping' van de broedcel, wanneer dit slechts een enkel klein gaatje betreft. Wat voor effect heeft dat op de in de onderliggende cel aanwezige mijten? Het is me niet duidelijk hoe hiermee de mijten worden geruimd. Zou je daar nog kort iets over willen meedelen? Hartelijk dank voor je antwoord! Met groet, Maurits

    Ha Maurits, met het openen van de gesloten cellen sterven de jonge, nog niet volgroeide jonge mijten. De moedermijt neemt meestal de benen en herhaalt haar poging in een nieuwe cel. Vaak worden deze cellen, die door de moedermijt verlaten is, weer gerecapped.
    Je schijnt dat te kunnen zien aan het ontbreken van het zijdenachtige spinsel. Dat is mij nog niet gelukt trouwens, misschien te weinig geduld ;-).
    Groet, Ben

  • Jesse

    13-09-2021 om 17:37

    Het blijft nadenken over de juiste strategie mbt Varroa en logboek bijhouden. Voor mij moet het praktisch en haalbaar blijven. Dus natuurlijke mijtval tellen, en daar goed op anticiperen. Tot dusver op de stand altijd zomer behandeling en winter behandeling gedaan. Ik stop met MZ en ga afwisselen om resistentie te voorkomen. Mogelijk afhankelijk van de natuurlijke mijtval thuis bepaal ik of oxaalzuurbehandeling nodig is. Daarnaast teel ik vooral verder met de bastaardvolken op de stand met geringe besmetting, plezier gedrag en die goed cq sterk de winter uitkomen. Bij Buckfast F1 volk thuis wissel ik in principe elke 2 jaar de koningin voor een nieuwe F1.
    Het is het eerste jaar dat ik werk met 11 ramen, warm bouw, in segebergers, start met 1 BK in het voorjaar. Inwinteren zo mogelijk op 1 BK.en overwinteren op eigen honing. Da beviel prima, al is het ook even wennen. Weer een leerzaam jaar, ben benieuwd welke effecten deze werkwijze laat zien. Het blijft alert blijven en leren. Maar prettig steeds beter te weten wat ik doe en waarom wel of niet!!!
    Dus nee, geen specifieke varroavragen. Wel wil ik weten waarin je boek natuurlijker imkeren versie 2.0 verschilt van je eerste.
    Ik heb dus veel profijt van je boek!!

    Ha Jesse, mooie bijenervaringen!
    Ik heb nu drie boeken uitgegeven:
    1. Bijvriendelijk imkeren 2.0 met daarin nu ook de achtergronden over kleine cellen;
    2. Natuurlijk imkeren (Darwiniaans imkeren) volgens de principes van Dr. Tom Seeley
    3. Het imkeren in de Topkast
    Groet, Ben

  • J El

    13-09-2021 om 20:03

    Als ik het goed heb zijn die fotos de symptomen van schijn EVB. Dit kun je behandelen met een langdurige varroa behandeling. Echter, ik heb 1 volk waarbij ik EVB heb gevonstateerd.
    1. Gedraaide larven
    2. Enkele larven die net niet hagelwit zijn, maar een lichtgelige tint ertussen hebben
    3. Geen mooi aaneengesloten broed
    Ik ga ervan uit dat dit EVB is, maar voor de winter kan ik hier niet veel mee. Ben het volk nu aan het inwinteren, en doe in het voorjaar wel behandelen en moer vervangen. Dit volk heeft tussen 20 Juli en 10 Augustus 4 behandelingen Varromed om de 6 dagen gehad. Zou het zinvol zijn dit volk nogmaals een bestrijding te geven met Varromed?
    MvG

    J., met het broed op de foto's is weinig aan de hand. Zowel broed als bijen heb ik onderzocht op mijten, geen bovenmatige besmetting en poppen zijn gezond.

    Ik zou jou aan willen raden een EVB-testkit te kopen en deze nu alsnog toe te passen. Er staat op het bijenblog onde categorie bijenziekten een video hoe dit werkt met nadere info over EVB.

    Mocht het echt EVB zijn - bij jou kunnen de varroamijten ook dit soort verschijnselen veroorzaken - dan kun je het volk het beste isoleren van de andere volken, want het is besmettelijk.

    Vervolgens begin mei moer vervangen en op schone kunstraat zetten. Alle ramen inclusief broed de vuilcontainer in. Groet, Ben

    PS alleen een vijfde behandeling geven wanneer er nog steeds te veel mijten vallen (zie bijsluiter varromed)

  • Marijn

    14-09-2021 om 08:04

    Ben, het gaat wat tegen de natuur van de imker in, maar is het niet beter voor de algehele bijen populatie als we stoppen met behandelen? Want als ik nu een paar sterk varroa sensitieve volken heb maar een nieuwe koningin paart met een vreemde dar die uit een minder sensitief volk komt (wat bij de meeste imkers het geval zal zijn), kan die sensitiviteit bij het nageslacht van die koningin een stuk slechter worden.

    Wat als we allemaal stoppen met behandelen? Krijgen we eerst enorme sterfte maar daarna blijven er als het goed is vooral volken over die wel sensitief zijn en die zullen dat bij paring dan ook doorgeven lijkt me. Hoe kijk jij hier tegenaan?

    Ha Marijn, bijensterfte komt meestal niet door de mijten, daarvan kunnen de bijen redelijk wat verdragen. Het zit in de virussen, die vaak samengaan met mijten.
    Wanneer je de mijtenbesmetting meet via de mijtenval of nog beter via de schudmethode kun je verantwoord stoppen met behandelingen bij een deel van je volken.

    Indien je de behandeling volledig staakt en niet werkt met kleine cellen en tevens niet de mijtbesmetting meet, dan zullen alle ernstig besmette volken dood gaan. Maar je houdt wel de sterkere volken over. Het kost je een paar jaar om er bovenop te komen, maar dan ben je behandelvrij. Dat ben ik inmiddels ook. Groet, Ben

  • Willem

    14-09-2021 om 08:30

    Sluit me helemaal aan bij susanne ,het is fantastisch wat je ons leert.
    Zou het mogelijk zijn dat je eens een blog b esteed aan de pseudoschorpioen?
    Er zijn bij mij in de buurt veel volken die al tientallen jaren overleven (in ruiines en oude muren) mede dankzij de pseudoschorpioen ( word gezegd) die de mijten graag eet.
    Nogmaals bedankt.

    Ha Willem, dank je. Over de pseudoschorpioen heb ik wel eens een wetenschappelijk artikel in je linkje vermeld in een blogbericht, want die schorpioenen doen hetzelfde als mieren en oorkruipers. Ze eten mijten vanaf de schuiflade.

    De reden dat wilde volken blijven leven, zit echt in de bijen zelf. De bijen kunnen veel beter de mijtenfamilies opruimen. De bijen kunnen het besmette broed ruimen, dat kunnen schorpioenen niet.

    Dus geloof me, de bijen zijn zelf in staat in harmonie te leven met de mijten. Een bijenvolk kan makkelijk in harmonie met de mijten leven, mits het er maar niet te veel worden en de mijten niet besmet zijn met veel virussen. Groet, Ben

  • Cor Vonk

    14-09-2021 om 12:02

    Dag Ben
    Een vraag van geheel andere orde. Na het terughalen van volken die elders stonden, bleek bij controle dat er een geen broed was en ook geen eitjes. Geen moer gevonden. Hoe lang dit al het geval is weet ik niet. Nog geen darrenbroed gezien. Kan ik dit volk nu nog verenigen met een kweekvolkje met een goede moer, die ik niet wil verliezen ? Zo niet, is er een beter alternatief met minder risico?

    Ha Cor, er zou nog sprake kunnen zijn van een stille wissel, waarbij de nieuwe moer nog niet aan de leg is. Dat moet je eerst uitsluiten, anders zou je nieuwe moer uit je kweekvolkje om zeep geholpen kunnen worden. Dus eerst testen via een raampje open broed inhangen. Na 5 dagen checken op redcellen. Geen redcellen dan zit er wel een moer in, wel redcellen, dan redcellen wegbreken en verenigen met je kweekvolkje. Kweekvolkje op het voergat zetten met een stukje krantpapier. Dat geeft je het beste resultaat, alhoewel zonder krant nu ook kan. Groet, Ben

  • Bert Harberink

    14-09-2021 om 15:19

    Dank Ben voor uitvoerige info.
    Helaas was ( en is ) de imkerwereld gefocust op chemische bestrijding. Moet er niet meer aandacht komen voor het natuurlijke gedrag van de bijen. Laten Zwermen waardoor het volk gebruik kan maken van de broedvrije periode. Ook aandacht voor de vanggaasmethode lijkt me zinnig. Moeten we verder de sterfte van 5 tot 10 % niet accepteren ?

    Hoe staat het met het onderzoek door de WUR ( chemievrij imkeren ) ? de publicatie eind 2019 was toch redelijk positief . Resultaten van onderzoek 2019 tot heden zijn mij helaas nog niet bekend.

    Ha Bert, een broedstop lijkt inderdaad een goede oplossing om de mijtenpopulatie terug te dringen. Zwermen in stad en dorp lijkt me vanwege de overlast niet de oplossing, maak dan een vlieger of een veger met natuurlijke zwermcellen.

    Een sterfte van 5 a 10% is redelijk normaal, dus die zouden we moeten accepteren. een bijenvolk heeft ook geen oneindig leven in de natuur.

    Het project van Bijen@wur vind ik persoonlijk een tamelijk bizar project, waarbij het vanzelfsprekend is dat de volken overleven zonder chemische bestrijding. Ze bestrijden namelijk wel degelijk de mijten, namelijk door zwakke volken uit de proef te halen en door de overblijvende sterkere volken te splitsen in 5 nieuwe volken. Daarmee wordt de mijtbesmetting ook terug gebracht naar 20% van de oorspronkelijk besmetting. Tja, zo kan iedereen de volken in leven houden. Maar het is natuurlijk behoorlijk onnatuurlijk om steeds 1 volk op te splitsen in 5 delen.

    Ik splits mijn volken niet op, maar ze blijven wel onbehandeld leven. Mijn geheim zijn de kleine cellen, Darwiniaans imkeren en een strenge selectie op mijtarme volken en de koninginnen daaruit. Groet, Ben

  • Hero

    14-09-2021 om 17:49

    Ha die Ben, gisteren de bijen behandeld met varromed. Het resultaat was weinig varroamijten maar wel vele dode bijen! Waarschijnlijk zitten de meeste mijten nog in het broed en hopelijk zijn de meeste slachtoffers ouwe zomerbijen. Toch had ik steeds de indruk dat er niet zo veel mijten bevinden in de volken. Weet niet waarom, weinig honing dit jaar en weinig mijten, al moet ik zeggen dat ze flink op de heidedracht hebben gevlogen ,en dat ze juist in september de honingkamers hebben gevuld. Groet BuckfastHero.

    Ha Hero, over het algemeen lijkt de besmetting lager te zijn dit jaar. Ik veronderstel dat dit samenhangt met het traag op gang komen van de broednesten in het voorjaar. Weinig voorjaarsdracht heeft de broedomvang en derhalve ook de mijtenpopulatie beperkt. Toch kan het laatste open broed eind augustus nog meervoudig besmet zijn, zeker wanneer je op de heide gestaan hebt. Bij meervoudige besmetting zullen de jonge bijen niet levensvatbaar zijn en die zullen ongetwijfeld bij gebruik van varromed geruimd worden. Varromed versterkt namelijk het poetsgedrag is mijn ervaring. Groet, Ben

  • Eva B

    17-09-2021 om 13:55

    Hoi Ben,
    Is er een bestrijdingsmethode die ik nu nog kan toepassen voor de winterbehandeling? In 2 volken is de varroadruk erg hoog.
    Groeten Eva.

    Ha Eva, mits de volken sterk zijn, redden ze het wel. Maar behandel ze maar alsnog, beter laat dan nooit. De winterbijen zijn echter al voor een belangrijk deel geboren. Je kunt Thymovar op de toplatten van de broedkamer leggen. Of Apiguard, dat werkt iets sneller. 1 x behandelen helpt vaak al voldoende want over 2 weken wordt het vast kouder en dan werken die middelen onvoldoende. Groet, Ben

  • Tomer

    17-09-2021 om 21:59

    Ik heb er ook een paar waar ik de mijtenpopulatie niet goed heb ingeschat. Oa een vreemde zwerm die ik niet behandeld heb en waar tot half augustus een dagelijkse val was van max 1 of 2 mijten. Daarna plots 10 tot 20 per dag. Toen ik ook bijen met DWV zag rondkruipen voor de kast heb ik ze een noodbehandeling gegeven: 3x oxaalzuur verdampt (telkens 6-7 dagen tussen). Er zijn 4500 mijten gevallen. Hopelijk komt het nog goed, want er zijn nog dagelijks bijen met DWV te zien. Ik heb dit jaar geleerd om vreemde zwermen steeds te behandelen vooraleer ze broed hebben, want ik heb er dit jaar 2 met een ernstige besmetting geschept.
    De andere met redelijk veel mijten is een volk dat ik niet behandeld heb in juli, omdat het een vlieger betreft uit mei waar ik met een vangraam open broed de resterende mijten heb weggevangen (dacht ik). Blijkbaar was dat toch niet voldoende, na 3x verdampen zijn er nu nog 3000 gevallen.
    De rest is gelukkig allemaal onder controle :-)

    Ha Tomer, de les, die ik in het verleden getrokken heb, is om nooit meer zwermen op te vangen en op mijn bijenstanden te zetten. Je weet niet wat je in huis haalt, mijten kun je zien, maar virussen vooralsnog niet. Ze besmetten mogelijk je eigen bijenvolken.
    Ook jouw ervaring met de vlieger inclusief vangraam duidt er waarschijnlijk op dat bepaalde volken veel gevoeliger zijn voor mijten dan andere volken.
    Door je eigen volken goed in de gaten te houden, leer je dat slechts bij een paar volken de mijtenbesmetting uit de hand loopt. Deze moet je via koninginnenteelt genetisch isoleren of saneren. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht