Blog categorieën

05-08-2020

De mijtbesmetting op de bijen vaststellen

De komende week moet je de varroabestrijding niet beginnen, want de tropische temperaturen zorgen voor schade aan broed en eventueel bijen. Voor VarroMed geldt deze beperking niet volgens de flyer van de producent. Dat er ook ontwikkelingen zijn om de bestrijding verder te verminderen zal ik in dit blogbericht proberen uit te leggen.

De afdeling NBV Amstelland heeft een fraai boekje gepubliceerd over hun VSH-project waarmee ze alle imkers in de omgeving van hun bijenpark willen voorzien van hoog hygienische Buckfastbijen. Naast teelt en selectie van de juiste koninginnen met een hoog Varroa Sensitief Hygienisch gedrag moet er natuurlijk ook gemeten worden of de resultaten de goede kant opgaan. De goede kant wil zeggen: een zodanig lage mijtenbesmetting dat de varroamijtenbestrijding op dat moment overgeslagen kan worden. 

Zelf ga ik nog een stapje verder door de bijen te huisvesten op kleine cellen, die mogelijk leiden tot een verkorte popperiode (minder mijtendochters worden geboren) en vanwege de strakkere 'fit' van de pop in de verkleinde cel tot een moeizamer instappen van de varroamijt. Daarnaast bied ik op ieder raam 6 tot 8% darrenraat aan, zodat de mijten hun weg weten te vinden naar het darrenraat en daarmee het werksterraat ontzien. Dit is afgekeken van de Apis Cerana, die in harmonie/balans leeft met de varroamijt. Onze honingbij is uit de Apis Cerana geevolueerd. 

Dit pakket aan kleine hindernissen lijkt de voortplanting van de varroamijt af te remmen. Deze veronderstelling moet natuurlijk wel concreet gemeten worden. Meten is weten. Dat kun je doen met de poedersuikermethode, de schudmethode (nadat de bijen eerst ingevroren zijn geweest) of met een speciale bijenschudbeker (zie foto), waarbij je na een minuut een redelijk betrouwbare schatting hebt van de mijtbesmetting. Ook in dit geval gaat het ten koste van 1% van je bijen, namelijk zo'n 200 of 300 bijen overleven deze schudmethode met alcohol niet. Het grote voordeel daarbij is dat bij een lage besmettingde de overige 99% van je bijen niet belast hoeft te worden met tijmolie of een zuur. Uit eigen ervaring en reacties van andere imers weet ik dat de bijen behoorlijk gestresst kunnen worden door het gebruik van deze bestrijdingsmiddelen. Zelfs broed- of bijenschade is echt geen uitzondering.  

Op deze foto's zie je een bijenvolk met kleine bijen op kleine cellen. Vanwege de 17% meer cellen per raam zijn de volken zeer sterk. Je kunt op de foto's van het broed zien, wat deze bijen doen, namelijk ze detecteren poppen waarop zich een mijtenfamilie bevindt. Ze knagen deze cellen in het midden een beetje open, zodat andere groepen bijen deze cellen leeg kunnen ruimen. Hiermee wordt de voortplanting verstoord en de mijtengroei geremd. 

Deze week heb ik bij drie volken de mijtbesmetting op de bijen vastgesteld met een Bee Vital schudbeker (zie foto), de resultaten zijn veelbelovend namelijk 0,3%, 1,6% en 2,6% mijtbesmetting. Hiermee kan de varroamijtbehandeling achterwege blijven, want deze waarden liggen onder de toegestane schadegrens. Uiteraard wordt er wel bestreden wanneer de waarden te sterk stijgen. De bijengezondheid mag nooit in gevaar komen. 

Er bestaat sinds kort ook een whatsappgroep voor imkers, die met kleine bijtjes werken en waar de bestrijding - voorzover mogelijk - achterwege blijft.

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt

Auteur van het imkerboekje Eenvoudig(er) imkeren, hoe doe je dat? Gebaseerd op de theorieen van Tom Seeley over het Darwiniaans imkeren

 

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • Marianne P

    05-08-2020 om 19:48

    Beste Ben,
    Je schrijft dat je, vanwege de tropische warmte, nog niet moet beginnen met varoabestrijding. Nu heb ik afgelopen zondag al apiguard erop gedaan. Zo het dan verstandig zijn om het weg te halen?? En op een later moment ermee verder gaan? Ik hoor graag van je.
    MvG Marianne

    Marianne, inmiddels is er al veel verdampt in de afgelopen vier dagen en is de krachtige verdamping al minder aan het worden. Dus zal het wel goed gaan. Groet, Ben

  • Jan Roodenburg

    05-08-2020 om 21:11

    Hoi Ben, ik heb het al meer vertelt, dat ik altijd Darwiniaans imker en 2 tot 3 honingkamers er op, hangt van de dracht af. Varroa bestrijding heb ik nog nooit gedaan, alleen heel sterke volken gehouden. Ook heb ik de normale cel grote , die de bijen van nature zelf bouwen. Ik imker al vanaf 1961 en heb nooit problemen met dode volken of massa,s mijten . Wat is het toch een prachtige hobby.
    Groetjes uit Hollands Kroon.

    Jan, interessant! zou je eens de lengte van 10 naast elkaar gelegen cellen in het broednest willen meten? Waarschijnlijk kom je uit op ongeveer 5,2 cm. Groet, Ben

  • Jan Struik

    05-08-2020 om 21:50

    Hallo Ben,
    Wat ik niet begrijp is de invloed van de buitentemperatuur op het wel of niet toepassen van Thymovar. Immers de interne kasttemperatuur, daar waar het broed is, wordt keurig op zo'n 34 graden gehouden.
    Graag jouw visie op deze.
    Groeten, Jan.

    Jan, klopt voor wat betreft het broednest. Het broed wordt gekoeld door de bijen o.a. door water uit spreiden over het broed en door te ventileren. Echter boven de toplatten doen ze helemaal niets meer! Daar loopt de temperatuur op o.a. door de zon aan de buitenkant en de omliggende buitentemperatuur. Een goede dakisolatie helpt wel maar de houten kasten worden vanwege het tamelijk dunne hout (spaarkast is 18 mm) flink warmer bij tropisch weer. Groet, Ben

  • Jaap uut Ede

    05-08-2020 om 22:18

    Dag Ben,
    Bij jou uitleg over de besmettingsgraad mis ik het tellen van de mijten , dmv. een onderlegger, van de dagelijkse mijtenval of is deze methode onbetrouwbaar?
    Groet van Jaap.

    Jaap, ik heb mijn antwoord enigszins aangepast. De mijtenval in juli en augustus kun je slechts gebruiken als een indicatie voor de mijtbesmetting. Je ziet namelijk bij de mijtenval niet goed de relatie tussen de grootte van het volk en de mijtenval. De krimp van het broednest beïnvloedt ook nog de betrouwbaarheid van de uitslag. Overweeg je een selectieve behandeling toe te passen, dan moet je een meer betrouwbare meting doen, te weten een bijenmonster van 300 bijen onderwerpen aan de schudmethode.
    Een onderzoek van een bijenmonster of van het broed is de meest betrouwbare methode. Groet, Ben

  • Wim R

    06-08-2020 om 07:59

    Ben,
    Ik lees twee belangrijke zaken in de commentaren
    1) de mijtentelling op de varroalade is niet betrouwbaar. Oeps, ik dacht zo wel de controle of vaststelling uit te kunnen voeren. Dan maar over naar de schudbeker (nieuw voor mij)
    2) uitstellen behandeling: ik was van plan - op aandringen van mijn ervarener collega’s - om toch te starten met de Apiguard behandeling. Ook ik had het warme weer geopperd als zorg. Maar men had mij geadviseerd om niet langer te wachten. Hoe lang kan ik de behandeling dan nog uitstellen zonder gevaar? Ik lees ook dat sommige imkers bij zo een warm weer slechts een half bakje Apiguard aanbieden. Zou dit een goed alternatief zijn?
    Dank voor jouw wijsheid
    Vg
    Wim

    Wim, de mijtenval monitoren is goed, echter om een mijtenbehandeling eventueel over te slaan, is deze methode niet betrouwbaar genoeg.
    Vallen er 10 of minder mijten per dag, dan valt de besmetting mee. Zit je daar ver boven dan is behandelen echt noodzakelijk. Mocht je niet willen behandelen dan moet je meer zekerheid krijgen via de schudmethode.
    Naar mijn ervaring is Apiguard net iets minder heftig dan Thymovar en zeker beter te verdragen dan mierenzuur.
    Ik zou niet sleutelen aan de dosering. Je kunt wel iets sleutelen aan de verdamping door het bakje door een latje van hout ietsje hoger te leggen, dus iets verder van de toplatten. Individuele verschillen bepalen waarschijnlijk of het goed gaat of niet, denk aan de instraling van de zon. Staan de kasten vanaf 11.00 uur in de schaduw de rest van de dag, dan zal het meevallen, maar vooral in de middagzon kan het verkeerd uitpakken. Hou het vooral in de gaten de eerste twee dagen, mocht het volk volledig buiten de kast gaan zitten, haal het bakje dan weg,
    Overigens kun je een product als VarroMed wel toepassen onder hogere temperaturen, helaas zijn de flacons veel te groot voor imkers met minder volken. Groet, Ben

  • Dirk De Spiegelaere

    06-08-2020 om 21:16

    Ben,
    "Onze honingbij is uit de Apis Cerana geevolueerd."
    Waar kan ik deze evolutionaire ontwikkeling in de literatuur terugvinden?
    Het is dus niet Out of Africa, maar Out of Asia?

    De Spiegelaere Dirk

    Beste, in "A worlwide survey of genome sequence variation provides insight into the evolutionary history of the honeybee Aps Mellifera" wordt gesproken over de relatie tussen de twee soorten bijen. Tussen alle soorten bijen in de wereld liggen de A.M. en A.C blijkbaar het dichtste bij elkaar voor wat betreft voorouders en evolutionaire ontwikkeling. Er is blijkbaar sprake van een splitsing in de oudheid naar A.M. en A.C.

    Groet, Ben

  • Tomer

    07-08-2020 om 02:34

    Dag Ben,
    Ik heb de poedersuikertest volgens Kirchhain bij een paar volken uitgeprobeerd, maar er vielen telkens 0 mijten, ook bij een volk met een mijtenval van 5 per dag. Ik denk niet dat ik iets anders of verkeerd heb gedaan dan in het filmpje (ik heb zelfs even hard geschud). Het is alleszins niets voor mij en ik ga het houden bij mijten tellen op de schuif. Ik tel regelmatig gedurende een week dagelijks de mijten en vind het voldoende betrouwbaar, zelfs in de zomer. Bij de meeste volken vielen er begin juli tussen 1 en 5 mijten per dag, bij een aantal rond de 5 tot 10 en bij 1 volk duidelijk veel meer dan 10 per dag.
    Uiteindelijk heb ik toch maar een totale broedafname gedaan bij de meeste volken, gevolgd door een oxaalzuurbehandeling.
    Ook al was het waarschijnlijk niet overal echt nodig voor het overleven van de volken, maar ik speel graag op zeker en merk bij oxaalzuur eigenlijk (op het zicht) geen nadelige gevolgen bij de bijen. Na de behandeling vielen een paar tiental tot een paar honderd mijten per kast.
    Bij de afleggers met al het broed vielen natuurlijk veel meer mijten, tientallen, honderden tot misschien wel een paar duizend bij sommige. Omdat ze op een stand ver van huis staan ben ik enkel op dag 13 en 14 gaan luisteren/controleren. Blijkbaar zijn er enkele toch nog op dag 15 of 16 gaan zwermen, helaas! Ik had wel 6 ramen broed per zesramer gedaan, dus de kasten zaten goed vol. De meeste zijn goed gegaan en hebben ondertussen een leggende koningin.

    Tomer, een mijtenval van 5 per dag is in augustus behoorlijk laag en duidt dus op een lage mijtbesmetting van het broed. De mijtenval op de schuifla wordt deels veroorzaakt door gestorven mijten, die uit het broed komen. Bij een krimpend broednest vallen er steeds meer mijten. Volgens mij is er sprake van een natuurlijke inkrimping van de mijtenpopulatie net als het krimpende bijenvolk in augustus, september en oktober. Mocht je niet behandelen dan zie je dat de mijtenpopulatie fors vermindert in die periode.

    Met jouw tellingen van de schuifla heb je een schat aan informatie om de "meest besmette volken" te saneren en verder te telen van je minst besmette volken. Je zult ongetwijfeld verbanden zien tussen zusterkoninginnen en verschillende lijnen.

    Nog ter overweging: bij de varroabestrijding gaan er niet alleen varroamijten dood, maar ook vele andere micro-organismen, die wel degelijk een rol kunnen spelen in het microklimaat van de bijenkolonie. De bijenvolken hebben al 40 mio jaar allerlei plagen overleefd. Ook bij deze parasiet zullen ze uiteindelijk een weg vinden om weer mee te leven. Alleen wij moeten ze daarbij een beetje helpen. Jouw manier van mijtenonderzoek kan daarbij de teelt en selectie ondersteunen. Na 4 jaar weet ik dat het echt helpt.
    Groet, Ben




  • Vleminckx stef

    07-08-2020 om 08:17

    Hoi Ben,

    Waarom niet de schudbeker gebruiken waarbij men de bijen gaat verdoven met CO 2.Zeer effectief en geen dode bijen, na open van beker zijn de bijen na enkele minuten terug aan't rondlopen. Ook geschikt voor koninginnen te verdoven (1x) voor KI.

    Groeten,

    Stef

    Stef, het is de vraag of de mijten loslaten zonder alcohol of detergentvloeistof. Heb je ooit ergens een vergelijkend onderzoek gelezen. Hoe betrouwbaar is deze methode. Misschien iets voor Bijen@WUR of Honeybee valley? Groet, Ben

  • Tomer

    07-08-2020 om 15:27

    Ik weet het niet of het in mijn geval wel aan de genetische eigenschappen ligt..bij sommige volken zie ik het ene jaar zeer weinig mijten, daar teel ik dan ook mee verder, maar het jaar erna zitten er soms weer veel mijten in diezelfde volken. Waarschijnlijk spelen bij mij vooral andere oorzaken mee, imkerhandelingen zoals opsplitsen van volken door kunstzwermen, broedafname, darrenraat snijden en uiteraard het correct en tijdig behandelen. Maar ook de hoeveelheid darrenraat op de broedramen lijkt ook de mijtenpopulatie te bepalen. Daarnaast nog herbesmettingen uit de buurt enz...
    Het is dus niet altijd simpelweg verdertelen van volken met lage besmettingen. Zonder de handelingen en bestrijding heb je mss wel meer zicht op de erfelijkheid wat betreft hygiënisch gedrag enz.
    Momenteel vallen er 0 tot 1 mijten om de paar dagen, dus alles onder controle.

  • Yorben

    07-08-2020 om 15:48

    Hoi Ben,

    Zojuist heb ik de spoelmethode uitgevoerd op mijn bijenvolk. Ik heb 444 bijen ingevroren en daarna in lauw water met 4 druppels afwasmiddel geschud gedurende 12 min. Daarna in de dubbele honingzeef gedurende 10 minuten goed gespoeld met water. Ik heb 4 mijten aangetroffen, klopt het dan dat ik de volgende berekening moet maken: 4(mijten) gedeeld door 444(bijen) = 0.009 x 100 = 0.9% mijtbesmetting.

    Mag ik dan concluderen dat ik geen behandeling hoef uit te voeren? De volgende behandeling die ik wel uitvoer zou dan oxaaldruppelen in de winter zijn.

    Alvast bedankt voor je reactie!

    Groet Yorben

    Yorben, geweldig dat je de mijtenbesmetting onderzocht hebt. Nu weet je dat je de resterende 99% van je bijen nu niet hoeft te belasten met tijmolie- of zuren.
    Je berekening klopt volledig. Nu je weet hoeveel bijen erin de flacon gaan, weet je ook dat je de volgende keer iets minder kan gebruiken. Kwestie van ervaring. 200 tot 300 bijen is voldoende voor een betrouwbare uitslag.
    Inderdaad is het goed om eind november de oxaalbehandeling toe te passen. Succes!
    Groet, Ben

  • karin

    07-08-2020 om 17:16

    Hallo Ben, ik imker op polystereen kasten, ik zie de laatste jaren veel minder besmettingen dan voorheen toen ik nog houten kasten gebruikte. Heb je er ervaring mee dat door de betere isolatie en dus in de winter hogere kasttemperaturen, er minde mijten zijn. Ik las dat een hogere t° een negatieve invloed heeft op de mijtenpopulatie. Mijn bijen hangen slechts heel uizonderlijk in wintertros, meestal lopen ze heel de winter vroilijk rond. :)

    Ha Karin, ik zie via mijn warmtesensoren in een houten en polystyreenkast (naast elkaar) weinig verschillen in de temperatuurontwikkeling in het broednest. De polystyreenkast is beter geïsoleerd en laat niet de extreme piek zien, die ik wel in de houten kast zie. De bijen reageren blijkbaar net iets te laat op de hete houten voorwand van de kast. Maar ik heb slechts 1 puntmeting in het broednest. Ik kan de buitenranden niet meten, het zou kunnen zijn dat het broednest in zijn geheel beter wordt warm gehouden. De onderkant van de ramen koelen in de nacht mogelijk minder af. Er is overigens geen wetenschappelijk bewijs voor deze stelling.
    Overigens denk ik zelf dat de virussen minder virulent zijn geworden de afgelopen 5 tot 10 jaar. Dit beeld zie je bij alle nieuwe virussen. Door bijensterfte blijven er uiteindelijk volken over met minder ziekmakende virussen.
    Groet, Ben

  • Dirk De Spiegelaere

    08-08-2020 om 12:52

    Dag Ben,

    Bedankt voor de link ! Altijd interessant om wat wetenschappelijke info te kunnen lezen (ook tijdens zeer hete zomerdagen...)
    Als ik het goed begrijp zijn de A.mellifera en A cerana dan eerder zuster-bijen.

    De Spiegelaere Dirk

    Ha Dirk, vanuit de tuinstoel onder de walnotenboom kan ik ook blogreakties beantwoorden ;-). AM en AC hebben inderdaad gezamenlijke voorouders. Daarom zie ik in de AM ook voorbeelden voor onze mijtenstrategie. Groet, Ben

  • Stefke

    08-08-2020 om 14:09

    Hoi Ben,

    Ik heb het vorige week toegepast. Mijten vallen in slaap en laten los, na enkele minuten beginnen ze terug rond te lopen. Werkt goed en mijten worden niet beschadigd, wat nog niet zeker is bij de 'suikermethode'. Groeten, Stef

    Stef, het zou mooi zijn als je eenmalig je al getelde bijen toch invriest en na 48 uur met detergent behandelt om de mijten te lossen. Een collega van me vond op die manier nog veel mijten. Groet, Ben

  • Mia VM

    08-08-2020 om 22:14

    Dag Ben, heb je een idee of de NBV uit Amstelland ook Buckfastkoninginnen verkopen aan buitenstaanders? Ik zou heel graag willen overschakelen van Carnica naar Buckfastbijen. Hebben Buckfasten sowieso dat poetsgedrag? Jonge koninginnen kan je volgens een collega-imker in een volk inbrengen tot 24 augustus. Hoe later deze ingreep hoe minder zwermneiging er is in het voorjaar omdat die jonge Q nog niet hard heeft moeten werken. Aldus de collega. Wat is jouw mening?

    Mia, ik weet niet of Amstelland BF-koninginnen verkoopt. Er zijn wel particuliere BF-imkers die moeren verkopen. De normale BF-moeren hebben nog niet het gewenste poetsgedrag, zoals ze bij Amstelland telen. Dat heet VSH- en SMR-gedrag. Dus lid worden van Amstelland?
    Overschakelen van Carnica naar Buckfast is lastig en ook niet echt nodig, want ook in de Carnica wereld is men bezig met de teelt van VSH-moeren.
    Jonge leggende koninginnen kun je zowel in augustus als nog beter in september invoeren. Maar een raswissel moet je niet uitproberen, want dat wordt niets en leidt tot een late stille wissel. Ik ben bang dat ik je niet veel verder geholpen hebt. Misschien moet je eens contact zoeken met de VCI voor Carnica VSH-moeren. Groet, Ben
    PS jonge moeren hebben vaak een hoge feromoonproductie hetgeen een rem zet op de zwermdrift. Hele goede koninginnen hebben dat ook in de jaren erna.

  • Mia VM

    09-08-2020 om 10:35

    Ik ben alvast een stap verder wat betreft je info over de raswissel .Dankjewel;
    Lid worden van Amstelland kan wat mij betreft enkel op papier, ik ben uit de streek van Leuven in Belgie en Amstelland ligt in het noorden van Nederland. Mijn voorliefde voor Buckfast is omdat ze zo zachtaardig zijn. Mijn vader zaliger had dit ras ook , je kon voor de bijenhal staan zonder bescherming . ALs ze dan ook nog zelf de mijten wegpoetsen is helemaal top.

    Mia, in België wordt zeer serieus gewerkt aan VSH-Buckfastbijen. Je kunt contact zoeken met de Buckfast Vlaanderen Vereniging (waar ik ook lid van ben). De voorzitter Achiel D'Hooge kan je vast wel verder helpen in de overgang naar Buckfast en wellicht VSH bijen. Groet, Ben

  • karin

    09-08-2020 om 18:15

    Mia,
    in Rumst zit een heel goed Buckfastteler die volop bezig is met veredelen en telen van VSH koninginnen . Je kan mij contacteren op ..... (nummer op te vragen bij Ben). Ik geef liever zijn nr niet via deze weg, ik weet niet of dat voor hem OK is . Voor dit jaar ben je waarschijnlijk te laat, ik denk niet dat hij nog koninginnen over heeft....

    Karin, Mia, meld me even terug als het contact gelukt is tussen jullie dan haal ik dat telefoonnummer weer weg vanwege privacy. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht