De Topkast in Afrika

De Topkast is aan een snelle opmars begonnen over meerdere continenten. Zowel in de VS als in Afrika kom je ze tegenwoordig tegen. Zelfs op grote imker-beurzen worden ze gepromoot. Mogelijk zal de Topkast uiteindelijk de Toplattenkast verdringen.

In Nederland blies ik het ontwerp nieuw leven in. Het idee ontstond uit een combinatie van de voordelen van de spaarkast, de dadantkast en de TBH, het is dus een hybride ontwerp met het beste uit verschillende werelden. In de bijenbijbel van Schotman wordt deze kast al geprezen om zijn gemakkelijke manier van imkeren zonder zware honingbakken. In Frankrijk werd het de Layens Kast genoemd. Ook op Scicilie en Noord Afrika kom je deze kasten tegen. De kast werd in de 19e eeuw nog gemaakt van een soort Venkel-plant, de Ferulaplant. 

Kleine cellen kunstraat: Twee geleden ontmoette ik mijn collega bijenteeltleraar Annemieke Timmerman, die op zoek was naar kunstraat dadantformaat met kleine 4,9 mm cellen. Ze wilde hiervan siliconen mallen vervaardigen voor de productie van kunstraat in Afrika. Annieke was in december 2019 op PUM-missie naar Soroti, Uganda. Ze zou in augustus 2020 weer heengaan, maar het vervolg zat er heel anders uit, door de wereldwijde COVID pandemie. Voor PUM gaf ze adviezen op afstand, onder meer stuurde ze in de loop van 2020 tamelijk nonchalant een foto van een Nederlandse Top Bar demonstratiekast naar de klant van PUM. Die is vervolgens in Soroti nagebouwd en bijgaande film is begin 2021 opgestuurd.

Op haar advies zijn er 3 raten met BRIAS in deze kast gezet, zodat zich een nieuw volk kon ontwikkelen. 'Little' Richard (zoon van de contractpartner) vertelt dat je niet bang hoeft te zijn dat de bijen steken, want er zit glas tussen. De steeklust van de A.M. scutellata is heviger dan die van de 'getemde' Europese honingbijen. De imkers werken vooral 's nachts, omdat ze menen dat de bijen dan minder steken. Meer over het verschil in steeklust kun je vinden op https://www.beesupport.nl/Afrikaanse%20honingbijen.php . Op een volgende missie wil Annemieke met de imkers onderzoeken of die steeklust te beïnvloeden is.

Klimaatsverandering: Seizoenen rond equator Afrika: normalerwijze zijn er lange regens in maart en korte regens in november. Er is gerapporteerd dat door klimaatverandering dit ritme wijzigt. Onder andere de maartregens zijn er niet of korter/minder en ook de novemberregens veranderen. Dit heeft natuurlijk gevolgen voor de bijenteelt: gedurende de regens komen gewassen tot bloei en groeien de volken. Houdt de regenperiode dan op, is het resultaat: zwermen. Wijzigt het klimaat dan is het gevolg dat er geen spontane volksvermeerdering plaatsvindt. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. 

Migrating en absonding: In tropische landen komt er naast de reproductive swarming ook verplaatsing van bijenvolken voor, van de ene nestelplaats naar een andere. Bij migrating (een betere plek zoeken, bijvoorbeeld als er geen dracht meer is) of absconding (een slechte plek verlaten, bijvoorbeeld vanwege verstoringen) kan een kolonie tientallen kilometers overbruggen. Meer over tropische bijenteelt: https://www.beesupport.nl/tropische%20bijenteelt.php 

Steeklustige bijen: Zwermbeheersing: denk niet dat je op 'onze' manier een aflegger kan maken. Je werkt in het donker, met knipperende zaklantaarns. Na een wandeling tot een half uur/uur in de bush. Gammel gereedschap en kasten, toplatten die ruw en krom zijn, vast zitten en lastig zijn uit te nemen. Heb je er een raat aan de zijkant uit, dan blijken de bijen de andere latten aan elkaar gebouwd te hebben. Ze zijn pittig en zitten meteen met hun allen op je kleding, steken door de stof heen, komen je jas binnen door het kleinste gaatje. De raten stuk voor stuk inspecteren: warme was en honing valt zo van de lat af. Koningin zoeken? ik wens je veel succes! 

Nu is er zicht op een volgende missie, hopelijk in maart, als er gereisd mag worden. Dan is er een Agricultural Event in Soroti en wordt onder meer de bijenhouderij gepromoot onder de boeren.

Imkerspullen overcompleet? Heb je imkerspullen over (teeltmateriaal, beitels, ontzegelkammen, etc), Engels- en Franstalige imkerboeken of posters en ander educatief materiaal, doneer die dan aan de Ugandese imkers. Annemieke neemt ze graag mee vanuit Amsterdam. Meld je spullen via een BLOG-reactie en die stuur ik dan door naar Annemieke.  

Toevoeging mijnerzijds: ik zal Annemieke op de voordelen van de rechthoekige Topkast wijzen. Deze kan ook uitgerust worden met de internationeel vaak gebruikte Langstroth ramen. De kast biedt tevens ruimte voor een aflegger, die met ramen natuurlijk eenvoudig te maken is. Het openen van de kasten bij het opkomen van de zon is een beter alternatief voor nachtelijke tochten in de jungle. De Afrikaanse bij schijnt bij de dageraad redelijk handelbaar te zijn. Het gebruik van een verticaal geplaatst moerrooster zorgt voor een compact broednest en een duidelijke scheiding van honing en broednest, helaas zijn moerroosters niet eenvoudig zelf te maken in Afrika. Dus moeten ze het daar zonder moerrooster doen, wat ikzelf overigens ook doe. In de topkast kan de extensieve manier, die men in Afrika toepast bij het bijen houden, gecontinueerd worden. 

Ben Som de Cerff, met het PUM-promotieverhaal van Annemieke Timmerman

Links naar de betrokken organisaties:  

www.pum.nl

www.beesupport.nl 

www.soetheem.nl