10-10-2023

Flying is dying?

Na de zomeroogst van allerlei akkergewassen zijn de boeren tegenwoordig verplicht om het uitspoelen van stikstof uit de akkers tegen te gaan. Het grond- en oppervlaktewater staat er niet al te best voor in Nederland, dus moeten er zogenaamde vanggewassen gezaaid worden. Deze mooie naam krijgen gewassen zoals onder anderen mosterdzaad, gras en wintertarwe. Deze tijdelijke gewassen nemen de stikstof uit de grond op en leggen deze vast in de plant, zodat met regen in de herfst- en wintermaanden de stikstof niet uitspoelt in grondwater en sloten. 

Soms wordt het mosterdzaad zodanig vroeg gezaaid dat de akkers eind september volop in bloei komen. Onze honingbijen zijn geprogrammeerd op een voorkeur voor stuifmeel en nectar halen boven broedzorg. Ze blijven doorgaan tot de laatste cel gevuld is. Desnoods worden de eitjes verzopen in de eigen nectar. Echter..... het is inmiddels oktober. De inwintering is vorige maand afgesloten en wanneer het goed is, zitten 7 ramen vol wintervoer bij eenbaksvolken en 10 tot 12 ramen bij tweebaksvolken. De overige lege cellen, verspreid over 5 ramen, zijn voorbestemd voor de winterbijen, die deze lege cellen nodig hebben om straks een compacte wintertros te vormen. 

Echter winterbijen ontstaan in augustus, september en oktober wanneer ze geen actieve rol meer spelen als voedsterbij en zeker niet als haalbij. In de fase van voedsterbij worden eiwitreserves aangesproken. Zijn die reserves uitgeput, dan komen de huisbijen in de vliegbijfase terecht en daarmee eindigt hun werkzame leven na ongeveer 800 kilometer vliegen. Voor de eenvoud laat ik hier de termen juvenielhormoon en vitellogenine buiten beschouwing. Mocht je hierover meer willen weten, lees dan dit artikel uit Imkerpedia

Wanneer de bijen in september of oktober alsnog verleid worden door de bloemen van het mosterdzaad om stuifmeel en nectar te gaan halen, dan wordt een deel van de huisbijen (die al klaar waren als winterbij) alsnog de eindigende levenstunnel ingestuurd als vliegbij. Na vele dagen of weken vliegen zit de technische levensduur van 800 km erop en sterven deze bijen alsof ze zomerbij waren. Feitelijk worden de winterbijen dus zomerbij door deze verlengde zomer vanwege het onnatuurlijk laat bloeiende vanggewas. Flying is dying, de titel van dit blogbericht, lijkt hiermee voor onze honingbij een waarheid te worden. 

Het is te hopen dat deze volken nog wat ruimte overhouden om een broednestje aan te houden als compensatie voor het verlies van de vliegbijen. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent koninginnenteelt

Deel dit bericht

Reacties

  • W. Scheepstra

    10-10-2023 om 15:32

    Beste Ben,
    Hartelijk dank voor deze uitleg. Verklaart een hoop voor mij.
    Mijn bijen staan pal naast een mosterdveld, en ik had al zorgen over 1 kast die weinig bijen en veel opslag van voer liet zien.
    Vanmiddag een check gedaan en het volk is flink in aantal toegenomen, echter het broed dat erin zat was zeer klein, verspreid over 3 ramen. Wel zit nog voldoende ruimte om te groeien wat broed betreft.
    Mvrgr,
    W. Scheepstra.

  • Monique

    10-10-2023 om 15:44

    Ha Ben, dank voor deze verhelderende uitleg. Doordat het seizoen langer mooi blijft wordt het winterseizoen vanzelf een stuk korter . Wordt dat dan niet de redding voor de te lang doorgevlogen winterbij?

  • Mike

    10-10-2023 om 15:44

    Een Canadese imker zet ivm de extreme kou in een koelcel.
    Zou hier iets zijn voor de warmte. Wel de wereld op zijn kop…

  • Willem

    10-10-2023 om 16:20

    Doordat het veel langer warm blijft en de bijen veel langer vliegen is de hele cyclus die we kennen van een paar jaar geleden niet meer relevant. Misschien spreken we over een paar jaar niet eens meer over winterbijen. Het is belangrijk om in de gaten te houden hoe de bijen mee veranderen met het nieuwe klimaat.

    ha Willem, de daglengte blijft onveranderd en de beschikbare dracht verandert niet veel, met uitzondering van toevallige mosterdzaad akkers. In zuidelijke en Afrikaanse landen is er ook één periode of meerdere met broedloze bijenvolken met lang levende bijen. Dit verschijnsel van langlevende bijen (betere naam dan winterbijen) komt dus overal voor. Groet, Ben

  • batse van den beld

    10-10-2023 om 16:44

    ook hier nog veel vliegen...op korte afstand giga HA vol met enkelbloemige afrilkaantjes...

  • Ferry

    10-10-2023 om 17:16

    Hier wordt vollop gevlogen, maar ik vermoed op de klimop / voor zover ik weet is er geen mosterdzaad in de buurt. Dat kan dus ook gewoon…

    ha Ferry, de klimop is op bescheiden schaal aanwezig en verstoort niet het inwinteringsproces. groet, Ben

  • Marcel Elshout

    10-10-2023 om 20:11

    En hoe zit het met ingezaaide bladrammenas, door boeren ingezaaid, ook vanwege de bestrijding tegen aaltjes, staan volop in bloei en bijen vliegen er "hartstochtelijk" op.

    ha Marcel, vliegbijen worden vanwege hun gedrag geen langlevende winterbijen. Langdurige dracht van de bladrammenas en langdurig mooi nazomerweer zorgt voor een slijtageslag onder de vliegbijen. Het nog aanwezige broednest en de populatie huisbijen bepalen straks de omvang van de wintertros. Groet, Ben

  • Lambert Ebbers

    10-10-2023 om 21:59

    Mijn bijen vliegen ook volop op de Hedera, die staat hier vlakbij over een lengte van ongeveer 250 meter op een geluidswal. Mijn volk haalt deze dagen zo 1,5 kg/dag! Beginnen zo vol honing te lopen dat ik even overwoog om er een honingkamer op te zetten en te oogsten... Zou je dat adviseren Ben (misschien ook om de honingdruk op het broednest te verminderen)?

    ha Lambert, een week of twee weken geleden zou ik ja gezegd hebben, maar nu is het over twee dagen afgelopen. In het najaar wordt de honing niet meer verplaatst naar boven, maar direct in of rond het broednest. Je kunt je sterkste volk morgen een uitgebouwde hk geven om over een week te kijken wat er gebeurt. Interessant experiment. Ik hoor graag wat er gebeurt. Groet, Ben

  • Gert Koert

    10-10-2023 om 22:21

    Hier in Zeeland ook veel bloeiende mosterdvelden en er is veel nectar gehaald de laatste weken. Ik heb niet veel volken, maar wel bij allemaal hetzelfde verhaal. Afgelopen weekend zat er behoorlijk meer voer in de kasten dan de hoeveelheid die ze nodig zouden hebben voor een flinke winter. Ik dacht al dat ik ze met teveel had ingewinterd. Gelukkig overal ook nog wel wat broed. Het weer slaat nu om en ik hoop dat de volken toch krachtig genoeg zijn om de winter door te komen. Ook schrok ik bij een enkele kast van het aantal mijten op de varoa lade. Houdt dit misschien ook verband met elkaar?

    ha Gert, in september en oktober krimpt het broednest ontzettend snel. Vaak ontsnappen de mijten in augustus aan de bestrijding door weer op tijd in te stappen in het broed. Echter ook bij de mijten gaat het verouderingsproces door en door het krimpende broednest vallen de oude mijten en de te jonge nakomelingen veelvuldig op de schuifla. Er is dus geen verband tussen de huidige mijtenval en de late bloei van gele mosterd. Groet, Ben

  • Jeroen

    10-10-2023 om 23:00

    Ben, Je kunt dit sterven van de eigenlijke winterbijen die zomerbij zijn geworden/gebleven dus niet voorkomen. Zijn volken die de afgelopen weken gevlogen hebben op die groenbemesters dan meestal ten dode opgeschreven? Voorheen bloeide de klimop ook deze periode en bijen waren er ook. Daarop wordt ook altijd goed gevlogen. Al blijft het voor klimop en groenbemesters weersafhankelijk of er wel/niet op gevlogen wordt.
    Je kunt niet voorkomen dat bijen uitvliegen op dracht en extra snel slijten. Blijft lastig om hier op een juiste manier rekening te houden, koude periode wel suikerwater geven en bij warme periode niet en lopen de volken vol (extra vol) met dracht van groenbemesters/klimop. Je kunt niet goed het risico nemen om geen wintervoer te geven, want stel geen warme periode, dan komt er geen nectar binnen én is het te koud om suikerwater te geven.
    Die 'winterbijen' worden niet meer in voldoende mate aangevuld met nieuwe winterbijen, aangezien het broed blijft krimpen. Blijft het broednest in stand om de sterfte te compenseren, dan is de varroa mijt weer spekkoper en stort het bijenvolk in een later stadia mogelijk alsnog in.

    Ha Jeroen, wanneer je bijenstand toevallig naast een mosterd akker staat, overkomt je dit inderdaad gewoon. Daar is niets tegen te doen. Wellicht in overleg gaan met de boer om hem te bewegen komend jaar een ander vanggewas in te zaaien (voor zover hier geen Brusselse regels voor bestaan).
    Zit je direct naast de A1 bij bijvoorbeeld Bussum, dan staat daar een paar kilometer klimop in bloei. Dit geeft een extreme dracht vanwege het super zachte weer. Dit zijn dus feitelijk onnatuurlijke drachten in combinatie met ongebruikelijk warm weer.
    Bij een laantje met enkele eiken met bloeiende klimop is er natuurlijk niets aan de hand.

    Volken gaan nooit dood vanwege één oorzaak, met uitzondering van honger. Ik probeer slechts een bijkomend risico van laat bloeiende vanggewassen te duiden. Goed en tijdig ingewinterde volken zullen weinig ruimte over hebben om meer nectar te herbergen. Vol is vol. Er zullen echter ook volken zijn, die zich letterlijk dood vliegen. Althans dat zou de komende maanden te zien kunnen zijn in de vorm van sterk krimpende bezette straatjes.

    Imkers, die hun bijen te lang op de Reuzespringbalsemien laten staan, hebben ook vaak hogere winterverliezen. Hier speelt hetzelfde. Een onnatuurlijk en massale dracht, die de bijen te veel laten slijten. Ze werken zich letterlijk te pletter.

    Wanneer de mijten door een tijdige bestrijding terug gedrongen zijn, zal de mijtenpopulatie in oktober niet meer toenemen. Het broednest kan niet groeien omdat dit ingesnoerd zit tussen het ruimschoots aanwezige wintervoer. Bedankt voor je aanvullingen. Groet, Ben

  • Frans Maenhout

    11-10-2023 om 17:39

    Ik zou me meer zorgen maken over de volken die geen drachtaanbod hebben zoals in steden en grote dorpskernen. Na de laatste slingerbeurt in juli doe ik geen enkele kast nog open maar ik volg in één volk de evolutie van de temperatuur en die is nog steeds constant 34° C. Er is dus zeker nog een broednest en dat zal ook zo zijn bij volken zonder stuifmeelaanbod. Bij die volken zullen minderwaardige bijen geboren worden die gevoeliger zijn voor virussen en nosema. Met veel stuifmeelaanbod zullen er ook sterke winterbijen geboren worden in november en misschien zelfs in december. Bij al mijn volken die behandeld zijn met 4 oxaalzuurstrips valt er minder dan 1 mijt per dag. Ik ben zeker dat ik, ondanks de mosterd, geen abnormale sterfte zal hebben .

  • Hero

    12-10-2023 om 10:23

    Dag Ben, zeg als ik plexiglas platen op de volken heb liggen krijg ik condens vocht wat niet weg wil, maar als ik boven deze plexiglas een dikke isolatieplaat er op leg, voorkom ik dan condensatie ? Ook zou ik de achterkant open kunnen houden b.v.b 5 mm zodat het vocht weg kan, of krijg ik dan een luchtstroming die slecht is in de winter? vooral de topkasten zijn achterin erg nat in het voorjaar. Groet Hero.

    Dag Hero, een dikke isolatieplaat bovenop het folie, glas of plexiglas is inderdaad een randvoorwaarde om condensvorming te voorkomen. In de topkasten is een deel onbewoond en dus extra koud. Ik raad je aan bij de topkast de ronde opening achterin op "spleetjes" te zetten, zodat de lucht enigszins ververst wordt. Groet, Ben

  • marlou van essen

    12-10-2023 om 17:35

    Hoi Ben, Dank voor ontzettend veel waardevolle info. Ik heb twee volken, een groot volk en een jong volk met VSH koningin. Ik had ze ingewinterd maar bij beide volken een honingkamer onderop gelaten omdat september zo warm was en ze de neiging hadden veel honing overal bij het broednest op te slaan.
    Ze vliegen inderdaad nog behoorlijk en halen stuifmeel, hedera, asters bloeien in onze tuin. Is het beter om de honingkamers onderop weg te halen of kan ik ze laten staan? Blessings, Marlou van Essen

    Ha Marlou, laat de hk maar onder staan. Niet meer verstoren. Eind februari kun je de onderste hk's weer weghalen. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.