02-03-2022

Mijn weg naar behandelvrije volken

Mijn weg naar behandelvrije volken

Op 1 maart heb ik mijn dagelijkse mijtentellingen van ruim 20 volken, die ik ergens in augustus begonnen ben, afgerond. Inmiddels doe ik dit nu 5 jaar. Onderstaand voor de geinteresseerden een verslag van het hoe en waarom en de resultaten.

Achtendertig jaar geleden begon ik met imkeren. Van varroamijten hadden we toen nog niet gehoord. Het imkeren was een totale natuurbeleving zonder chemie. In de toolbox van de imker zaten hooguit rubberhandschoenen om jezelf te beschermen tegen bijensteken. Maar beschermbrillen, etsende zuren en chemische middelen stonden heel ver van onze mooie hobby.

Toen echter de parasieten rond 1985 bij Winterswijk onze grens overstaken, was Leiden in last. 

Er zijn toen veel imkers met hun hobby gestopt, want chemie en bijen leken tot dat moment onverenigbaar. Na 2 of 3 jaar waren alle volken in ons dichtbevolkte landje geparasiteerd door de Varroa Destructor. In de loop van de zomer liepen er tientallen bijen over de grond voor de bijenkasten, blijkbaar aangedaan door het verlammingsvirus. DWV was toen ook al vrijwel overal aanwezig en tevens de hoofdoorzaak van veel wintersterfte in de jaren daarna. De mijten zorgen voor een wondopening in de poppen, zodat de deur wagenwijd open staat voor virusinfecties. 

Met de introductie van het driegangen bestrijdingsmenu ontstond er weer een beheersbare situatie, die - wanneer tijdig uitgevoerd - de wintersterfte sterk reduceert. Het bleef voor mij een hard gelach om de effecten van een mierenzuurbehandeling te zien. Het open broed was na een week vaak verdwenen en het gras voor mijn op pallets staande kasten was wit van de verbranding door het mierenzuur. Maar goed.....met het doden van de mijten werd ook de virusdruk fors gereduceerd. Het helpt de bijen wel de winter door met geringe aantallen mijten. 

Het heeft enige decennia geduurd voordat onderzoekers tot het inzicht kwamen dat het ook anders kan. De ontdekking van de Primorski bij in Oost Rusland, die zich aangepast had aan de varroamijt, is het begin van een nieuw tijdperk. De Amerikaanse landbouworganisatie USDA heeft rond de eeuwwisseling enige tientallen Primorski moeren geimporteerd en onderzocht het Varroa Sensitieve Hygienische gedrag van deze bijen. 

Via Europese koninginnentelers als Paul Jungels in Luxemburg en onderzoekers als Bart Jan Fernhout van Arista Bee Research zijn de VSH-eigenschappen via teelt en selectie specifiek naar boven gehaald in alle in Europa gebruikte bijenrassen. De teeltstations plaatsen nu (Ameland) en in de komende jaren VSH-darrenvolken zodat deze hygienische eigenschap voor iedereen beschikbaar komt. Er is echter nog een lange weg te gaan voordat iedereen voldoende VSH-gedrag in zijn bijen heeft om behandelvrij te kunnen imkeren. 

In 2016 heb ik de eerste stap gezet in de aanparing met VSH-materiaal. In de jaren daarna is deze VSH-eigenschap via KI en gerichte aanparingen verder ingekruist in mijn Buckfastbijen. De verbetering in de afgelopen 5 jaar is duidelijk te zien in de mijtbesmetting/mijtenval (zie grafiek).

Mijn aanpak bestaat uit de volgende drie punten:

  1. jaarlijks teel en selecteer ik de teeltmoeren met de laagste dagelijkse mijtenval in herfst en winter. Dit impliceert dat de teeltmoeren van de mijtarmste volken in de jaren erna meedoen bij de teelt. Uiteraard worden deze volken en ook dochters van deze teeltmoeren beproefd in de dagelijkse imkerpraktijk. Ik let dus niet op één item zoals VSH of grooming, maar kijk vooral naar het resulaat van alle factoren, die leiden tot een verminderde mijtenbesmetting. Ook factoren,die we wellicht niet kennen. 
  2. alle nieuwe volken zijn vanaf 2016 op kleine cellen (4,9 mm) opgekweekt en vanaf dat moment nooit meer behandeld. Dit leidt hoogstwaarschijnlijk tot een lagere mijtenreproductie en daardoor een lagere mijtbesmetting;
  3. alle volken worden bovendien in zogenaamde compacte broednesten gehouden, dat wil zeggen: alle volken zitten in eenbaksbroedkamers. In de praktijk zijn dit hoofdzakelijk dadantkasten, aangevuld met Topkasten en Spaarkasten (op 1 BK en vele HK's). Deze betere warmtehuishouding zet eveneens een rem op de mijtenreproductie.

Een verlaagde mijtenreproductie verlaagt tevens de virale druk op de volken. Door de compacte broednesten zijn de bijenvolken gezonder en hebben meer weerstand tegen parasieten en virussen. Als laatste aspect vermeld ik nog dat ik niet meer naar massale drachten reis om herbesmetting met vreemde varroamijten en virussen te voorkomen. Alles is gericht op de natuurlijke balans, die ontstaat tussen het bijenvolk en de parasiet. 

De wintersterfte van de afgelopen drie jaar blijft bij mij gelukkkig ver onder het landelijke gemiddelde. 

Op de foto's hieronder zie je de natuurlijke mijtenval 2021/2022 van het meest besmette volk, het minst besmette volk, de gemiddelde mijtenval van 22 volken, de gemiddelde dagelijkse mijtenval per volk en de mijtenval van de beste drie volken/teeltmoeren van de afgelopen jaren. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt 

Ook belangstelling voor compact imkeren? meer info in het imkerboek "Eenvoudig(er) en duurzaam imkeren". Voor kleine cellen: "Bijvriendelijk imkeren 2.0"

Deel dit bericht

Reacties

  • Patrick

    05-03-2022 om 15:46

    Goede middag Ben,
    Ik ben wat blogs van je aan t terug lezen over het een als imkeren.
    Ik imker met buckfast en heb me voorgenomen om IPV met 2of 1,broedkamer mijn volken op combi ramen tezetten.
    Kan ik mijn volken het hele jaar door op combi ramen houden of moet ik dit per seizoen aanpassen.
    Wordt bv de honingkamer wel benut als het volk in t voorjaar al op combi staat?
    Met vriendelijke groet,patrick

    Ha Patrick, combiramen gebruik je permanent. Het lijkt op het imkeren op dadantramen. Veel imkers werken op combi om het spaarkastmateriaal te kunnen blijven gebruiken.
    Je zult alleen met een aangepaste broedkamer moeten werken om de honing naar boven te krijgen. Anders slepen ze de combibak vol en komt er niets in de HK.
    Dus je moet een sluitbord maken waarmee je tijdens de voorjaarscontrole het volk kleiner zet. Alle de ramen met broed plus 1 voerraam blijven in de BK en daarnaast het sluitbord. Vervolgens nog 1 of 2 oude ramen met voer aan de andere kant van het sluitbord.
    Dan tegen de tijd dat de kers begint te bloeien plaats je een moerrooster en een hk met uitgebouwde ramen en je moet de reserveramen met voer naast het sluitbord wegnemen. Beneden blijft dus uitsluitend 1 voerraam plus de ramen met broed. Groet, Ben
    PS kijk maar naar de video over dadantimkeren in mijn kanaal

  • Hans

    05-03-2022 om 17:12

    Waar kan ik dat boek kopen ?

    Welke Hans? Er staan er twee vermeld. Groet, Ben

  • Suzanne

    06-03-2022 om 09:40

    Beste Ben,
    Even een heel andere vraag. Over antivlooien middelen bij huisdieren en bijen. Nu heb ik 3 katten en die hebben vlooien. En ik heb mijn bijenkasten op 150 meter van mijn huis staan. Nu ben ik geen voorstander van chemische middelen gebruiken en vind ik dat we net als bij de varroamijten ook een natuurlijk evenwicht met vlooien kunnen hebben. Toch hoor ik van iedereen aan wie ik het vraag dat je met dagelijks kammen er niet komt en je toch beter een keer een antivlooien middel kunt gebruiken. Weet jij of er middellen zijn die niet al te schadelijk zijn voor de bijen (en andere levensvormen) en de katten, maar die wel de vlooien aanpakken? Of misschien middellen die vrij snel weer worden afgebroken?
    Groeten,
    Suzanne

    Ha Suzanne, in de vakanties van de buren verzorg ik drie katten, maar veel verder kom ik niet met mijn kennis over katten en vlooien. De chemische middelen die ingezet worden tegen vlooien en mieren komen inderdaad vaak uit de hoek van de neonicotinoiden. Deze hebben ook impact op het dier zelf. Dus die middelen kun je beter niet gebruiken. Bij gebruik van chemie dreigt ook altijd resistentie. Ook bij onze bijen. Misschien dat er in de biologische hoek iets te koop is. Maar het blijft waarschijnlijk leren leven met. Groet, Ben

  • Karel

    06-03-2022 om 09:57

    Boeiend!
    Houdt jouw methode ook in dat je jaarlijks jouw koninginnen gecontroleerd laat paren op een eiland of via KI?
    En je dus zo geregeld jouw koninginnen vervangt?
    Groeten Karel

    Ha Karel, in 2016 en 2019 heb ik ki laten doen, in de andere jaren aanparing via de bevruchtingsstations Ameland, Flevo of Marken. Ik werk dus met standbevruchte dochters van de beste teeltmoeren. Best is dus bij mij zo weinig mogelijk mijtenbesmetting. De meeste f1 moeren vervang ik wanneer ze ruim 2 jaar oud zijn, tenzij ze nog uitstekend presteren. Groet, Ben

  • Leo Hazelzet

    06-03-2022 om 11:26

    Hoi, fijn deze info. Ik ben begonnen, misschien wel een beetje als een kip zonder kop, ben naar 11 ramen spaarkast gegaan en naar 1 broedbak op en meer HK’s , ca 5 kilo per kast laten zitten voor de winter (trouwens 2021 heel veel honing, 3 keer het normale volume) , weinig tusseninspecties (rust laten) en 3 katen maar 1 keer geoogst. Bestrijding gestopt, volken geschouwd op activiteit.
    Afgelopen winter 4 warre kasten gemaakt, 1 ronde 30 cm diameter en 3 vierkante 30 x 30 inwendig , en nu het eerste volk op 1 broedbak via een tussenplaat naar een een broedbal met alleen toplatten. Eens kijken wat er gaat gebeuren, doorbouwen op de hk’s. Dat ga ik ook in de ardennen (bij een vriend) doen met alleen zwarte bijen .
    Als het me lukt alles op natuurlijk raat te krijgen, incl de Hk’s (dus 1 wintervoorraad en 1 als cadeau voor mij) dan hang ik een deel om in een uitgeholde boomstam zonder toplatten en als dat lukt terug in de natuur bijv in een voedselbos in ontwikkeling. Nou, het is meer op gevoel dan wijsheid, dus ik sta zeer open voor suggesties en ervaringen, want ik zal beslist niet de enige zijn. Ik hoor graag! Gr Leo

    Ha Leo, mooi initiatief. Ik ben ervan overtuigd dat bijenvolken beter af zijn met minder ingrepen van de imker. Ook een betere warmtehuishouding dmv minder kontroles, minder raamafstand en kleinere cellen via natuurbouw bevorderen de weerstand en daardoor de gezondheid van bijenvolken. Ken je Mathijs van zwartebij.org? Die kan je ook nog wel helpen aan beter zwarte bijen materiaal. Want teelt en selectie hoort er ook bij. Groet, Ben

  • Frank

    06-03-2022 om 19:41

    Hoi Ben,

    Ik zie dat de weersverwachtingen in Brabant in het weekend naar de 15 graden gaan. Is het dan wijs om al een inspectie te doen, of beter 2 tot 3 weken wachten? Ik heb er ook niet echt een reden voor. Behalve dat mijn volken sterk uitwinteren en ik snel ruimte en bouwramen moet geven. Ze zitten nu op 1 BK spaarkast.
    Groeten Frank

    Ha Frank, indien je door het perspex of folie kunt zien dat de BK redelijk vol zit met bijen, dan zijn ze inderdaad toe aan een controle en mogelijk vervanging van oude ramen.
    Je kunt dan bij temperaturen van 15 graden, zonnig en windstil weer wel een korte check uitvoeren. Als de wilgendracht goed is bij jou, kun je ook snel een HK met uitgebouwde ramen plaatsen. Groet, Ben

  • Imkertoon

    06-03-2022 om 21:49

    Ben, ook ik heb afgelopen jaar bij verschillende volken gewerkt volgens de methode één baks imkeren. Lastig daarin vind ik de vervanging van oude raat, zonder daarbij veel broed af te nemen. Hoe is jouw aanpak daarin??

    Ha Toon, bij de voorjaarscontrole probeer ik 1 of 2 overtollige voerramen weg te nemen, daarnaast kun je vaak 1 of 2 kantramen wegnemen. In mei neem ik vaak 1 of 2 ramen broed en bijen weg voor het maken van een (verzamel)broedaflegger. Op deze manier kan je meestal makkelijk aan de 3 ramen die je kunt vervangen door kunstraat. Je hoeft ook niet al te streng te zijn in het vervangen van oude raat. Volken blijken beter te overleven op bestaande raat dan op nieuwe raat (citaat van beroepsimker Bernard Heuvel). Groet, Ben

  • Jan Schoonen

    07-03-2022 om 10:52

    Vind ik een voorname blog daar kan men wat van leren, bedankt voor de info en de ervaringen van mede imkers.

  • Diederik Vanoverberghe

    08-03-2022 om 18:13

    Dag Ben , ik ben van plan een 5-tal kasten om te bouwen naar een kleinere celmaat maar kom tot de constatering dat er héél weinig materiaal daaromtrent in de handel is, ik werk op Simplex 11 raams en heb begrepen dat de raamafstand ivm warmtehuishouding dan niet meer klopt,hebt u weet van dealers die het nodige verdelen of ga ik zelf aan de slag moeten? Mensen uit mijn vereniging zijn aan de slag gegaan met raat van 4,9 zonder tussenstap en het niet aanpassen van de hart op hart afstand van de raampjes met alle gevolgen vandien uiteraard. Vriendelijke groet Diederik

    Ha Diederik, directe overgang naar 4,9 mislukt altijd. De beste opties zijn: 1. Een volkje op uitgebouwde miniplusraampjes huisvesten, dan worden er kleine bijtjes geboren. Na 2 generaties jonge bijen de oude grote bijen laten afvliegen en nu voorzichtig uitbreiden met 4,9 kunstraat. Volkje opbouwen en het jaar erna opsplitsen en omzetten naar simplex. 2e optie: miniplusvolkje op 4,9 raat kopen en verder opbouwen en het jaar erna opsplitsen.

    4,9 mm kunstraat is te koop bij imkerij Onder de Linde in Sint Oedenrode. In het begin kun je werken met 11 raams afstandsrepen maar je kunt ze beter omdraaien zodat je een vlakke lijst krijgt waarop de ramen liggen. Met 10 mm kopnagels in de ramen kun je de afstand redelijk goed krijgen. Groet, Ben

  • Joke

    08-03-2022 om 21:02

    Dag Ben, ik imker met dadantkasten. Nu heb Ik een volkje in een minipluskastje op 2 bakjes. Wanneer kun je t volkje in een 6 ramer laten inlopen? Ik neem aan dat een zesramer de eerste stap is om deze daarna in een dadantkast te plaatsen. Mvg Joke

    Ha Joke, kijk eens naar dit eerdere blogbericht: https://www.bijenhouders.nl/blog/miniplus-volken-omzetten-naar-andere-raamtypen
    Als je nog vragen hebt, dan hoor ik het wel. Ik begin hier meestal eind maart of begin april mee wanneer de 2-rands miniplussen goed vol raken met bijen. Groet, Ben

  • Erik

    09-03-2022 om 00:11

    hoi Ben, ik zit net zo te dubben met maten als Diederik bovenstaand. Ik wil heel graag uniformiteit en uitwisselbaarheid in mijn broedkamers die nu 10- en 11-raams zijn,. In eerste instantie leek werken met kopspijkertjes van 1cm en zo 12 ramen in een spaarkast mij ideaal . Echter, als je dit uitrekent dan hou je aan beide buitenzijden 0,5 cm over. als je een raamafstand van 9mm gebruikt hou je 1 cm aan beide buitenzijden over, maar dus nog steeds zonder de mogelijkheid om ruimte te maken om het eerste raam er makkelijk uit te halen. Bij 8mm heb je aan een uiteinde 1cm extra ruimte om het eerste raam er zonder bijen rollen uit te halen lijkt mij. Is 0,8 ruim genoeg als raamafstand/is 12 ramen echt wel mogeljjk in de praktijk? Ik zou het heel graag zo willen doen.

    Ha Erik, bij mij passen er zeker 12 ramen in een spaarkast. Ik gebruik gewone simplexramen en kopnagels van 10 mm. De ramen zijn 22 mm. Dus dat maakt 32 mm hart op hart. Je kunt het 12e raam ook vervangen door een sluitbord, zodat je makkelijker ruimte kunt maken om te werken.
    Dit alles geldt uitsluitend bij 5,1 en 4,9 kunstraat. Groet, Ben

  • Janno

    09-03-2022 om 21:09

    Hoi Ben,
    Wij zijn beginnende imkers. Vandaag troffen wij in onze bijenkast (1broedkamer) naaktslakken aan. Wel iets van 20 stuks. Wij hebben deze verwijderd, maar verwachten dat er op deze manier weer snel naaktslakken zullen zitten.

    Dit riep een aantal vragen bij ons op.
    Is dit een bekend probleem?
    Kan het kwaad als er naaktslakken in de kast zitten?
    En wat kun je er tegen doen om dit te voorkomen?

    Met vriendelijke groet,
    Janno

    Ha Janno, je hebt geen probleem, alleen slecht betalende inwoners. Ik zie ze ook altijd in het voorjaar. Dat heeft te maken met het vochtige klimaat in de kasten, daar houden die naaktslakken van. Ze zitten er trouwens al in de herfst. Vooral bij kasten die op de grond staan, kruipen ze naar binnen. Tijdens de voorjaarscontrole zet ik ze weer buiten. Eind april zijn de kasten weer droger en heb je er bijna geen last meer van. Groet, Ben

  • Jab.

    10-03-2022 om 13:49

    Hallo Ben,
    Ik heb een 6 raams + hk erop die wil ik verenigen met een spaarkast. Het probleem is altijd dat de onderkant één geheel is, dan moet je ze overhangen. Heb je daar een slimme oplossing daarvoor?
    Ik ben benieuwd, groet:

  • Erik

    11-03-2022 om 00:53

    hoi Ben,
    je zegt in je antwoord van 9-3 00.11u Dit alles geldt uitsluitend bij 5,1 en 4,9 kunstraat"". Betekent dit dat je 1-baks met gewoon kunstraat afraadt? Ik was van plan jonge raten van 5.4 die te dik zijn bij te snijden voor een 12-raams bak.
    Bij 12 raampjes met 1cm aan een zijde kom je op 38,4cm. Je zou één buitenraampje aan een zijde kunnen afsluiten met een triplex plaatje of is dat een slechte oplossing?
    Groet en dank als altijd

    Ha Erik,
    Je kunt prima 1-baks imkeren met gewone ramen met 5,4 mm kunstraat. Bij gewone 5,4 cellen is het echter regel om dan een raatafstand hart op hart van 3,5 cm aan te houden. Dan werk je met 11 ramen in 1 BK.
    Bij 4,9 en 5,1 mm cellen kun je de raatafstand terugbrengen naar 3,2 cm. Of dit ook kan met 5,4 mm cellen weet ik dus niet. Volgens de theorieboekjes dus niet.
    Maar als je het wilt proberen, dan is daar niks op tegen. Kijk vooral naar de ontwikkeling van het broed. Groet, Ben

  • Diederik Vanoverberghe

    11-03-2022 om 11:09

    Dag Ben en Eric,
    Ik heb alvast enkele kasten omgebouwd naar hart op hart 32 mm wat bij mijn Belgische Simplex uitkomt op 13 ramen en een luttele 2mm spelingaan de zijkant , de raampjes zijn 25 mm breed en ik heb afstandsnagels van 7 mm gebruikt, ik denk dat dit moet voldoen aan de eisen....Ben mocht je weet hebben van een volkje op 4,9 mm raat dat te koop is ben ik steeds kandidaat wel Buckfast en een gedegen afkomst daar ikzelf alleen F1 op mijn standen heb staan bevrucht op Ameland en Baltrum en dochters van Brandstrupmoeren en Duits materiaal. Ik weet dat dit niet de juiste plaats is om deze vraag te posten " maar als Eric persoonlijke ervaringen naar de toekomst toe wil delen " met mij kan hij me vinden via Facebook op mijn naam. Ben alvast bedankt voor uw handige tips en raad!

    Ha Diederik, we kunnen ook een Belgisch Whatsapp-groepje oprichten voor kleine cellen/onbehandeld imkeren. Laat het maar weten via de mail. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.