Blog categorieën

25-03-2023

Wintersterfte

Ieder voorjaar komen er verontruste berichten naar buiten over hoge wintersterfte. Gelukkig zijn er ook veel imkers met weinig of helemaal geen wintersterfte. Die laatste groep, die minder naar buiten treedt, is de laatste decennia nog steeds in de meerderheid. Het wintersterftepercentage varieert  de laatste tien jaar van 10 tot 20 procent. Er zijn eveneens grote regionale verschillen. 

Dit cijfer is eigenlijk iets te hoog omdat normale zomerse redenen van uitval ook meegeteld worden, zoals storm- en waterschade en uitval door honger. Ook koninginnenproblemen kunnen zowel in de zomer als in de winter voorkomen. Deze kunnen in een goede imkerpraktijk grotendeels voorkomen worden. Het zou mooi zijn als het wintersterftecijfer vooral een reflectie is van de bijengezondheid in Nederland.  

Wat zijn de belangrijkste factoren van wintersterfte:

  1. het milieu: de omgeving waarin onze bijenvolken staan, heeft een hele grote invloed op de gezondheid van de volken. Sta je met je bijenstand redelijk geisoleerd van andere imkers en reis je eveneens niet met je bijen dan blijf je verschoond van vreemde virussen en de mijtenoverlast van je buren; reizen in grote groepen naar heide of reuzespringbalsemien is vragen om problemen. De langlevende winterbijen worden kortlevend vanwege het harde werken en het onderhouden van het broednest. Ditzelfde gebeurt overigens als je de pech hebt als je naast een landbouwer zit die in oktober nog bloeiende zwarte mosterd op zijn akkers heeft staan als zogenoemd vanggewas. Uiteraard heeft dracht of het ontbreken daarvan grote invloed op het welzijn van onze bijen. 
  2. klimaatverandering: de droge en zeer hete zomers en nazomers zijn funest voor de stuifmeelleveranciers in onze tuinen. Juist de verse stuifmeel in juli en augustus is van levensbelang voor de langlevende winterbijen, die dan geboren worden. Vooral de drachtarme perioden zijn meer bepalend voor de gezondheid dan de enkele weken in het voorjaar en zomer dat er wel veel dracht is van fruit- en lindenbomen; 
  3. de imker achter de kast: onze uitgebreide regelmatige controles vormen een stressvolle ingreep voor de bijen. Op dit vlak valt er nog veel te winnen. Kortere inspecties (max 3 of 4 ramen) en minder frequente controles in het voorjaar en vanaf begin juni komt de bijengezondheid ten goede. Meer hierover in toekomstige blogberichten; Tijdige toepassing van het twee- of driegangen varroabestrijdingsmenu is essentieel. Vooral de tijdige zomerbestrijding (begin 2e helft juli) is sterk bepalend om goed de winter door te komen; 
  4. volksverjonging en vervanging van overjarige moeren: de natuur leert ons dat volksvernieuwing via het zwermen een goed middel is om met een nieuwe een schone lei te beginnen. In de imkerpraktijk zien we dat nieuwe volken in zesramers meestal goed en sterk de winter doorkomen. In de regel zijn dit broedafleggers geweest met zwerm- of redcellen, die daardoor een nieuwe koningin hebben; moeren van 2 jaar of ouder lopen een zeker risico op wintersterfte of uitval van sperma. Ook opgeslagen sperma wordt na verloop van tijd minder vitaal. Daarom vormt een moer na 2 jaar een zeker risico. Derhalve kun je beter tweejarige+ moeren in september vervangen door een jongere koningin;
  5. Virussen en varroa. Ik noem virussen als eerste omdat bijenvolken daar vooral aan dood kunnen gaan. Bijenvolken kunnen matige besmettingen van varroa's best overleven, echter ernstige virusbesmettingen niet. Vooral DWV is dodelijk. Sommige volken zijn mijtgevoelig en andere volken bieden meer weerstand tegen de mijtenreproductie. Datzelfde geldt voor virussen. Zie je DWV-bijen voor je kasten of in je volken, sluit deze volken dan uit bij de volksvermeerdering en teel hiervan geen koninginnen. Selectie en teelt is een zeer krachtig middel om meer robuuste en hoog hygienische bijenvolken te krijgen, die tegen een stootje kunnen.

Het werkelijke percentage is vrijwel altijd een stapeling van oorzaken. Dit jaar extra versterkt door het gebrek aan stuifmeel in augustus en september door de extreme hitte en droogte. 

De opsomming van factoren is zeker niet compleet. Het schetst wel de uitdaging waarvoor we als imkers gesteld worden. Samen onderzoeken en analyseren waar we verbeterslagen kunnen maken is vooral goed te doen in verenigingsverband. Kijk eens wat er speelt in je regio en probeer samen tot beheersing van de wintersterfte te komen. Help de imkers met hoge sterfte aan een nieuwe broedaflegger of onderzoek hoe je de dracht kunt verbeteren in je omgeving.

Biodiversiteit (soorten rijkdom) is vooral van belang voor bijzondere wilde bijen. Onze honingbij is vooral gericht op veel voorkomende algemene planten. De bijzondere soorten planten laat onze honingbij links liggen ten voordele van de wilde bijen. Ieder insect heeft zo zijn eigen positie tussen de andere insecten. Samen leven ze in harmonie en bestuiven samen op de beste manier onze bloemen. Zo lang de mens de natuur niet vernietigt of terugdringt is er niets aan de hand. Samen leven ze dan nog lang en gelukkig. 

Tot binnenkort met een nieuwe video. Het is nog even wachten op beter weer ;-).

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt 

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • Xander Pikaar

    25-03-2023 om 17:17

    Ik verstoor mijn bijen al jaren zo min mogelijk, hoe leuk het ook is om door de hele kast te gaan. Zie ik na 3 of 4 ramen voldoende voer en broed, dan weet ik genoeg en laat ik ze met rust. Natuurlijk bekijk ik in het zwemseizoen wel meer.

    Dit jaar ben ik helaas, voor het eerst in mijn meer dan 10-jarige imkercarrière,deze winter een volk verloren. In december was alles dood, vermoedelijk van het voer los geraakt, ondanks dat er ruim voldoende in de kast zat en het volk sterk de winter in ging.

    Ha Xander, inderdaad is iets meer bemoeienis in het zwermseizoen gewenst. Soms slinkt het volk sterk in de herfst en dan kan het helaas misgaan. Het blijft natuur. Groet, Ben

  • Ed Rietdijk

    26-03-2023 om 09:21

    Hoi Ben,,
    Ik heb samen met mijn twee schoonzonen 14 volken, twee TBH kasten en 12 spaarkasten waarvan 5 Segenbergers alle volken zijn springlevend en nu al zeer actief. Rust in de kasten vinden wij ook heel belangrijk, ik ben er wel dagelijks maar ik open de kasten niet onnodig, wel kijk ik door het plexiglas naar de vitaliteit en de bevolking op het aantal straatjes. Onze volken staan op twee na allemaal omringd door boerenland waar allerlei gewassen (bij navraag spuiten de boeren minimaal en milieuvriendelijk als dat al bestaat) worden geteeld (géén dracht gewassen helaas) maar daar hebben de bijen schijnbaar géén last van.
    Vriendelijke groeten, Ed

    Ha Ed, wees maar blij dat er geen hele late zwarte mosterd dracht is bij jou. Bovendien kunnen de bijen beter foerageren op natuurlijke dracht zonder bespuiting. Groet, Ben

  • mark

    26-03-2023 om 11:16

    Na de wespenroof van augustus waar ik 4 volken mee verloor, heb ik tot op heden nog 14 van de 14 volken in leven. Niets anders gedaan dan andere jaren. Zeer vreemd. 2 jaar geleden had ik nog maar 2 volken over. Het jaar daarvoor ook de helft verloren. Geen ziektes, of te weinig voer. En altijd dezelfde behandelingen. Tevens nieuwe Q erop, en raatvernieuwing. Zeg het maar, ik weet het ook niet meer.

    Ha Mark, de wespen hebben de slecht verdedigende of minder sterke volken al gesaneerd voor je. Vervolgens heb je nageteeld van een nieuwe koningin en heb je allemaal nieuwe volken opgezet met wellicht andere eigenschappen.
    De voorgaande jaren zijn de virusinfecties in combinatie met een mindere weerstand van je volken de bijen waarschijnlijk fataal geworden. Door het vervliegen kan zomaar je hele bijenstand verloren gaan aan virulente aandoeningen. Groet, Ben

  • Marc

    26-03-2023 om 11:36

    Dag Ben,
    Vorig jaar was de koninginnenkweek goed gestart maar alle kweekkastjes werden leeggeroofd door wespen(een kleine soort); en dit ondanks de kleine vliegopening en het plaatsen van de kastjes op 2 locaties. Hoe dit voorkomen ?

    Dank vooruit.

    Ha Marc, gebruik je apidea's? Ik zou ze iets sterker maken en 5 dagen gesloten houden in een donkere schuur en dan in de avond buiten zetten en openen. Vooral verspreid in de tuin plaatsen en niet naast elkaar. In de voerbak een pond suikerdeeg. Dat is reukloos namelijk. Groet, Ben

  • Gerrit Bijvank

    26-03-2023 om 11:36

    Vorige keer gemeld dat er geen voer en broed in 2 van de 3 volken zat ondanks dat ze prima vlogen. Suikerdeeg gegeven en nu voolo gesloten broed bij korte controle. Wel opvallens is dat 2 volken het suikerdeeg nauwelijks aanraken en 1 volk kan er niet genoeg van krijgen. Als het weer er ook maar even naar is wordt er veel gevlogen en de wilg bloeit

  • Paul Tenniglo

    26-03-2023 om 11:52

    Hoi Ben,

    waarom is de (late) dracht van zwarte mosterd zo slecht?

    Ha Paul, de langlevende winterbijen ontstaan in ons klimaat in de maanden juli, augustus en september. Dat worden de dagen korter en neemt de dracht af. Zodoende krimpt het broednest en worden er bijen geboren, die geen haal- en voedertaken meer hebben. Die bijen behouden hun eiwitreserves en worden daardoor langlevend.
    Indien er in oktober plotseling zwarte mosterd dracht komt, komt er weer verse nectar en stuifmeel binnen en reageert het volk en de moer alsof het voorjaar is. Het broednest groeit weer en de langlevende bijen worden kortlevend vanwege haal- en voedertaken. Daarna wordt het plotseling kouder en stagneert het ontstaan van langlevende winterbijen. Het volk stort tijdens de winter in vanwege te weinig langlevende bijen. Groet, Ben

  • Tineke

    26-03-2023 om 13:41

    Bij mij is ondanks ontzettend veel honing per kast bij mij alles verloren gegaan in het najaar waren al twee volken verloren dit ivm roof. En daarna mijn drie andere. De bijen hadden het in augustus / september ontzettend zwaar. Ondanks dat ze bij een pas aangelegde grote pluktuin / plukbos staan is er heel veel akkerbouw. Ik denk dat bij mij echt de lange droogte de boosdoener is geweest, veel imkers in mijn omgeving hebben dat ook ervaren helaas. Dit voorjaar de schouders er weer onder en zorgen we voor extra uitwisseling.

  • Jab.

    26-03-2023 om 13:43

    Hallo Ben,
    Een mooi en duidelijk overzicht!
    Deze ga ik voor mezelf uitprinten en doorsturen naar mijn collega imkers...
    Ga zo door, hartelijke groeten:

  • Jaap uut Ede

    26-03-2023 om 14:26

    Hoi Ben.
    Is het ook zo dat virussen zonder een levende gastheer al binnen een paar dagen afsterven? Dit in tegenstelling tot sommige sporenvormende bacterien.

    Ha Jaap, virussen kunnen zich inderdaad alleen handhaven op levend materiaal. In tegenstelling tot bijvoorbeeld sporen van Amerikaans VuilBroed, dat kan wel 50 jaar overleven in een oude niet gevolkte bijenkast. Groet, Ben

  • Herman Hulleman Harderwijk

    26-03-2023 om 15:47

    Dag Ben,

    Je hebt het over de zwarte mosterd dracht. Wat maakt dat je het hier zo nadrukkelijk noemt ? Waarom hebben die boeren die zwarte mosterd eigenlijk ? Is die dracht nou juist positief of negatief voor de bijen?
    Groet, Herman Hulleman
    Harderwijk

    Ha Herman, na het oogsten van de maïs mag de grond niet braak blijven liggen, want dan spoelen alle nitraten uit de grond. Daarom moet er nog een gewas gezaaid worden. Dat kan gras of een groenbemester zijn die co2 uit de lucht bindt.
    Als dat in augustus of vroeg in september zou bloeien, is er niets aan de hand.
    Lees verder het antwoord bij Paul Tenniglo hierboven. Groet, Ben

  • Corry

    26-03-2023 om 21:51

    Dag Ben,
    Als jij in september een nieuwe koningin invoert om een wat oudere koningin te vervangen, zijn dat dan reeds bevruchte koninginnen?

    Ha Corry, ja altijd een leggende moer vervangen door een leggende moer. Groet, Ben

  • Frans

    27-03-2023 om 09:19

    Hoi Ben,
    in hoeverre kan de droogte van afgelopen zomer nog effect hebben op wintersterfte?
    ik had de indruk dat mijn volken in juli, augustus en september te weinig stuifmeel binnen brachten. Is in zo'n situatie bijvoeren aan te raden? en waarmee?

    Ha Frans, ik denk dat dit fenomeen vorig jaar een belangrijke rol gespeeld heeft bij het verzwakken van de volken. Candippoline gold en ultrabee kun je als proteïnen supplement voeren in juli/augustus. Een pond per volk voldoet. Niet later want het broednest moet ook geleidelijk afgebouwd worden. Groet, Ben

  • Greetje Mast

    27-03-2023 om 10:30

    Wat als er mosterdzaad bloeit, wat kan je daar als imker tegen doen? De bijen opsluiten?

    Ha Greetje, je kunt er niets aan doen. Gewoon hopen dat de temperatuur laag blijft in oktober en dat je bijen zich er niet massaal op storten. Groet, Ben

  • Wilfred Muis

    27-03-2023 om 17:11

    Ha Ben.
    Zelf breng ik mijn bijen altijd in de herfst na de heide bloei nog naar de mosterd in de Flevopolder.
    Hier halen ze soms tot november nog volop stuifmeel en wat nectar waarbij het stuifmeel rond het krimpende broednest wordt opgeslagen en als eerste in het voorjaar beschikbaar is naast het verse van de voorjaarsbloeiers.
    Wintersterfte bij deze ‘mosterdvolken’ is eerder minder dan meer.
    Moet wel zeggen dat er steeds meer mengsels van mosterd gezaaid worden met o.a phacelia, boekweit en wikke..
    Volgens mij kunnen winterbijen ook later in het seizoen geboren worden mits ze goed gevoerd zijn in die periode.’

    Ha Wilfred, in feite verleng jij de zomer met langdurige aansluitende drachten. Bij niet reizende imkers loopt de normale dracht af in augustus en wordt het broednest sterk gereduceerd in augustus en september. Vaak zijn ze eind september dan al bijna uit het broed en de langlevende winterbijen zijn voor 70% gevormd. Dat ligt bij jou heel anders door het reizen naar de heide en aansluitend de flevopolder. Jij behoudt vanaf eind juli een groot broednest, terwijl de overige imkers in 2022 met een zeer karige stuifmeelvoorziening zaten tgv hitte en droogte. Die laatste zaken waren voor jou in de flevopolder in oktober niet van toepassing.
    Vooral de imkers op zandgronden zouden wel eens slecht uit kunnen winteren. Groet, Ben

  • Marjan

    30-03-2023 om 07:30

    Hoi Ben,
    Ik zou dit jaar graag zoveel mogelijk honing in de volken willen laten zitten. Raadt jij dit aan of af? Hoe doe ik dat praktisch gezien het beste met spaarkasten? Ik heb ze nu op 1,5 bak staan.
    groeten, Marjan

    Ha Marjan, als wintervoer hebben ze eind augustus 14 kilo honing nodig. Dus het meerdere kun je eventueel oogsten. Bovenop jouw 1,5 bak kun je de 1e hk zetten op een moerrooster en als daar bijen inzitten een 2e hk. Begin juni kan er vaak nog een derde bovenop. 2e en 3e mag met kunstraat.
    14 kilo zijn 13 hk-ramen vol honing. Groet, Ben

  • Kees van der Veer

    30-03-2023 om 09:56

    Ben is het met deze temperaturen al mogelijk om honing kamers te plaatsen? Omdat de temperatuur in de kast makkelijker zal zakken bij meer ruimte in de hoogte

    Ha Kees, mits de voldoende sterk zijn (bijna alle ramen bezet) kun je er wel een 1e halfhoge hk opzetten. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht